Dineren aan de gracht

Recensent: Vera Weterings

Dineren aan de gracht. Aan tafel bij Van Loon, Willem te Slaa en Janny van der Heijden

Uitgeverij Nijgh en Van Ditmar i.s.m. Museum van Loon, Amsterdam 2018
ISBN 978 90 388 0558 0

Gebonden, met illustraties in kleur, receptenregister, notenapparaat en literatuurlijst.
192 pagina’s
€ 29,99

Dineren aan de gracht

In Dineren aan de gracht beschrijft kunsthistoricus Willem Te Slaa een geschiedenis van vier eeuwen diners bij de familie Van Loon aan de Keizersgracht 672, tegenwoordig Museum Van Loon. In dit museum sierden rijkelijk gedekte tafels vol familiezilver, porselein en kristal de diverse kamers op de bel-etage van het huis voor de tentoonstelling Dineren aan de gracht. Terwijl in het souterrain werd getoond hoeveel werk er vooraf ging aan de grote diners en ontvangsten die boven plaatsvonden. Bij de tentoonstelling verscheen een uitgebreide publicatie met achtergrond informatie over hoe de familie Van Loon diners organiseerde en hoe belangrijk het samenspel met het personeel hierin was.

In het boek beschrijft Te Slaa hoe de rijke familietraditie van gastvrijheid bij de Van Loons teruggaat tot de zeventiende eeuw. Eeuw voor eeuw blikt hij terug op de organisatie van diners aan de gracht. Een hoogtepunt was in 1824 toen Jonkheer Willem van Loon naar verluidt het grootste zilveren servies dat ooit voor een particulier in Amsterdam werd gemaakt aanschafte. Delen van het kostbare servies sieren nog altijd de tafels van zijn nakomelingen.

Een andere interessante periode was toen Willem Hendrik van Loon en zijn vrouw Thora van Loon – Egidius diners organiseerden. Dit waren diners rond 1900 waar de internationale beau monde  maar al te graag bij aanschoof. Mede door Thora’s voorname functie als Dame du Palais van koningin Wilhelmina ontving de familie hier vele binnen- en buitenlandse gasten van naam en faam bij de even zo talloze diners die het echtpaar organiseerde. Dankzij overgeleverde dagboekfragmenten en menukaarten weten we wie er kwamen eten en wat zij voorgeschoteld kregen. De status van de familie werd niet alleen uitgedragen door middel van waardevol porselein en zilver, maar ook door knechten gekleed in livrei in familiekleuren.

Er is echter niet alleen aandacht voor de dinergeschiedenis van Huize van Loon. Culinair publiciste Janny van der Heijden heeft zich verdiept in dertig recepten die sinds 1900 in de familie werden bewaard en deze herschreven. Het gaat hierbij onder meer om de persoonlijk geschreven receptenboekjes, waarin Thora van Loon haar favoriete gerechten uitwisselde met kokkin Leida. Van der Heijden doet in haar toegankelijke recepten de keukengeheimen van weleer uit de doeken waardoor de lezer zelf ook heerlijke diners kan voorbereiden.

Zo leert ze de lezer een Charlotte Wladimir te maken. De klassieke benaming voor dit dessert van lange vingers met roomvulling en vruchtenpuree was de Charlotte Russe. De Franse chef Marie-Antoine Carême (1784-1833) wordt genoemd als de bedenker hiervan toen hij voor de Russische tsaar Alexander werkte. Toch bestond de Charlotte al veel langer in Engeland, waar het dessert gemaakt werd met oud brood en een vulling van custard en fruit. Deze uitvoering is bijzonder rijk en werd volgens de aantekening ook met zelfgemaakte frambozengelei gemaakt. Dit soort interessante wetenswaardigheden begeleiden de recepten met foto’s van het eindresultaat om je vingers bij af te likken.

Nederlandse geschiedenis, de gewoonten om de maaltijden heen en recepten met foto’s om van te gaan watertanden. De fijne schrijfwijze van Te Slaa en Van der Heijden wordt op evenwichtige wijze afgewisseld met prachtige afbeeldingen uit vervlogen tijden en bijzonder fraaie foto’s van de behandelde gerechten. Dit alles tezamen maakt Dineren aan de gracht tot een heerlijk boek voor de geschiedenisliefhebber met een verlangen naar de luxueuze diners van weleer.

Vera Weterings

De tentoonstelling Dineren aan de gracht was van 5 oktober 2018 tot en met 13 januari 2019 te bezoeken in Museum Van Loon in Amsterdam.

Geïnteresseerd in tafelcultuur? Lees ook de boekrecensie van Nederland dineert – vier eeuwen tafelcultuur van Barend van Bethem e.a.