“Ik kijk liever naar foto’s dan dat ik er over lees…”

Een boodschap die perfect past in het straatje van elke fotoliefhebber. Mijn oog viel op deze boodschap tijdens een bezoek aan een bijzondere fotografe. Enkele jaren geleden was ik voor een interview op bezoek bij de gerenommeerde fotografe Ata Kandó. Hoewel de dame in kwestie al 103 jaar oud is, is zij nog goed bij de tijd.

Tijdens mijn bezoek vertelde ze over hoe haar fotografie haar leven heeft beïnvloed en hoe ze haar leven lang met fotografie is bezig geweest. Niet alleen in professionele zin, maar ook familiair. Zo is ze getrouwd geweest met de bekende Nederlandse fotograaf Ed van der Elsken en heeft ze haar kinderen op foto’s vastgelegd voor haar fotoboek Droom in het woud. Ata Kandó (1913) is een Nederlandse fotografe van Hongaarse afkomst. Kandó kreeg internationale faam door haar unieke foto’s van bedreigde Indianenstammen uit het Amazonegebied. Haar fotografie kenmerkt zich door de veelzijdigheid van onderwerpen.

Kandó heeft haar hele leven veel gereisd. Zo werkte ze in haar Parijse periode voor het fotoagentschap Magnum, waar zij fotograaf Ed van der Elsken leerde kennen. Via het huwelijk met Van der Elsken kwam Kandó in Nederland terecht. Kandó bleef haar kinderen levenslang volgen met haar camera; gezinsleven en fotoprojecten liepen als vanzelfsprekend door elkaar heen. Zo maakte Kandó de foto’s voor het fotokinderboek Droom in het woud geïnspireerd door een zelfverzonnen verhaal van haar zoon Thomas. Met haar kinderen liftte ze in 1955 naar Oostenrijk en Zwitserland, waar zij in een bos het sprookje van Thomas ensceneerden. De serie verscheen in boekvorm en was voor die tijd revolutionair, omdat de meeste kinderboeken zich in die tijd op opvoedkundige thema’s richten. Nog niet eerder in Nederland was een fictief kinderverhaal met foto’s geïllustreerd.

Ata Kandó is een fotografe die veel in de donkere kamer heeft gewerkt en zich daardoor ook goed bewust is van het verschil tussen een negatief en een afdruk. Met een afdruk kunnen bepaalde zaken op een foto namelijk beter tot hun recht komen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een foto van Ata’s dochter Madeleine Kandó, uit Droom in het woud (1955). Op die foto heeft Ata de vlinder in het midden van de foto tegengehouden in de donkere kamer. Door het tegenhouden in de donkere kamer heeft ze de vlinder zichtbaar gemaakt. Hierdoor zijn van die foto het negatief en de afdruk verschillend. Met de technieken doordrukken en tegenhouden konden bepaalde plekken lichter of donkerder op het papier worden weergegeven. Hoe meer licht er op een plek komt, hoe donkerder dit deel zal worden op de uiteindelijke foto.

In het Nederlands Fotomuseum is momenteel een eerbetoon aan Ata Kandó te zien, de tentoonstelling I Shall Use My Time. Voor de tentoonstelling heeft het museum de fotografen Koos Breukel en Rose Ieneke van Kalsbeek uitgenodigd een bijzondere selectie uit Kandós archief te maken. De tentoonstelling laat de veelzijdigheid van haar oeuvre zien. Van de liefde voor haar gezin tot haar betrokkenheid bij mensen op de vlucht en in nood. De werken variëren in stijl tussen een realistische blik en een meer dromerige, bijna sprookjesachtige weergave.

Vera Weterings

De tentoonstelling Ata Kandó | I Shall Use My Time is tot en met 15 januari 2017 in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam te bezoeken.