Het Dordrechts Museum toont momenteel een grote tentoonstelling met het mooiste werk van dierenschilder Aert Schouman: Een Koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur. Hoogtepunt van de tentoonstelling is de complete kamerbeschildering van Willem V uit Huis ten Bosch met daarop zijn bijzondere dierenverzameling. Deze kamer in het rond is onlangs gerestaureerd en nu nog één keer in het Dordrechts Museum te bewonderen, voordat ze weer binnen de muren van het toekomstige woonpaleis van koning Willem-Alexander en koningin Máxima verdwijnt.

De kamer in het rond uit Huis ten Bosch is niet de enige kamerschildering van de hand van Schouman. Zo vervaardigde Schouman in opdracht van de heer Hoogeveen ook kamerschilderingen voor de achterkamer van diens woonhuis in Louis XIV-stijl aan de Voorstraat 125 in Dordrecht. Deze kamerschilderingen met voorstellingen uit Il pastor Fido (de trouwe herder) dateren uit 1740. Oude zwart-wit foto’s tonen hoe de kamer in het rond er uitzag. In 1899 werden de doeken bij veilinghuis Mak verkocht aan een familie in Den Haag. Het huis in de Voorstraat bestaat nog steeds, in de kamer zijn zelfs nog resten van een plafondschildering van Schouman te vinden.

Aert Schouman (1710-1792) was een veelzijdige schilder. Waar hij aanvankelijk bijbelse en mythologische thema´s schilderde, ging hij later over op decoratieve composities met vogels. Deze overgang is ook terug te vinden als we de behangselschilderingen van Huis ten Bosch en de Voorstraat met elkaar vergelijken. Zo hebben de Il pastor Fido schilderingen nog een verhalend karakter en is het bekende toneelstuk uit de zeventiende eeuw doorspekt met mythologische verwijzingen, net als zijn eerdere werken. Op de late behangsels in Huis ten Bosch gaf Schouman tal van exotische dieren weer. Op deze manier geven deze vroege en late behangselkamers prachtig inzicht in de ontwikkeling van Schouman als kunstenaar, een vernieuwer op het gebied van decoratieve schilderkunst.

 

Van de kamerbeschildering aan de Voorstraat in Dordrecht had Schouman ook een tekening gemaakt, die werd in 2004 door het Dordrechts Museum gekocht. Tijdens een lezing in Museum Bredius rondom schilderijen die zijn versneden en verzaagd vertelde conservator Sander Paarlberg dat het museum na de aankoop de herkomst van het werk is gaan onderzoeken.

Uiteindelijk bleek dat de familie die de doeken in 1899 kocht deze nog steeds in bezit had. De doeken werden teruggevonden in Engels particulier bezit. Paarlberg wijst erop dat de serie nog in goede staat is en dat deze het belang en de hoge kwaliteit van de achttiende-eeuwse decoratieve schilderkunst uit Dordrecht onderstreept. Met name de idyllische liefdesscènes in Arcadische sfeer zijn karakteristiek voor de achttiende eeuw. Door de frivole thematiek, losse uitvoering en lichte kleuren wordt deze behangselkamer tot het mooiste van Schouman en het beste van de decoratieve Hollandse schilderkunst uit de achttiende eeuw gerekend. In Dordrecht zijn tientallen kamers in 't rond geweest, maar door verhuizing en smaakverandering werden de behangsels verwijderd, soms versneden en vaak verkocht. Zo is dat ook het geval geweest bij Il pastor Fido. Desondanks is het behangsel nog vrij volledig, hier en daar zijn stukken doek aan de onder- of bovenkant omgevouwen om ze fraaier in hun nieuwe setting te kunnen tonen. Ook is een deel dat oorspronkelijk zo’n zeven meter lang was in drieën gesneden.

Naar aanleiding van de grote Schouman tentoonstelling kan het Dordrechts Museum de behangselschilders tijdelijk tonen in de zaal van het museumrestaurant. Na deze tentoonstelling verdwijnen ze weer uit het museum. Het museum hoopt het werk te kunnen behouden en wil de stukken dan ook restaureren en aan elkaar zetten. De Vereniging Dordrechts Museum en de Stichting Bedrijfsvrienden van het Dordrechts Museum hebben ter gelegenheid van het 175-jarig jubileum van het Dordrechts Museum de handen ineengeslagen. Zij willen met behulp van een crowdfundingsactie onder de noemer Houd de herder bij de schapenkoppen de werken in het Dordrechts Museum houden, inclusief renovatie en integratie in het Dordrechts Museum waarbij een kamer in het rond zal worden gecreëerd. Om dit alles te verwezenlijken is maar liefst €300.000,- nodig. Op donderdag 16 februari werd in het Dordrechts Museum de officiële kick-off gehouden van de campagne Houd de herder bij de schapenkoppen. Toen werd ook de eerste grote donatie van € 17.500,- gedaan. Iedereen kan sindsdien bijdragen via de website Thuis in Dordt, de campagne duurt tot het einde van de tentoonstelling op 17 september 2017.

Is het uniek dat dergelijke werken worden herenigd? Nee. Gezicht op de Oude Maas bij Dordrecht van Jan van Goyen is een schilderij met een litteken. Het werk werd in 1649 vervaardigd en tussen 1808 en 1820 zijn er twee werken van gemaakt. Het schilderij werd in 1986 herenigd. Het schilderij toont een weids gezicht op Dordrecht vanaf Zwijndrecht, een rechte lijn langs de Grote Kerk van Dordrecht in het water van de Oude Maas laat zien waar het werk ooit in tweeën was gesneden. De reden van het versnijden blijft vaak giswerk, maar volgens conservator Paarlberg kan dit bijvoorbeeld te maken hebben gehad met ruimtegebrek. Het Gezicht op de Oude Maas bij Dordrecht was een uitzonderlijk langwerpig schilderij. Overigens was het inkorten en splitsen van schilderijen tot aan de twintigste eeuw gangbare praktijk, zo werd ook Rembrandts Nachtwacht ooit aan drie zijden ingekort om tussen twee deuren op het Amsterdamse stadhuis geplaatst te kunnen worden.

Vera Weterings

De tentoonstelling Aert Schouman: Een Koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur is nog tot en met 17 september 2017 in het Dordrechts Museum te bezoeken.