Nicolaes Maes

Recensent: Vera Weterings

Nicolaes Maes, Ariane van Suchtelen, Marijn Schapelhouman, Bart Cornelis en Nina Cahill.

Uitgeverij Waanders De Kunst i.s.m. Mauritshuis, Zwolle 2019
ISBN 9789462622647

Paperback, met illustraties in kleur en zwart-wit
224 pagina's
€ 27,50

Nicolaes Maes

Op de valreep van 2019 voor een laatste keer aandacht voor het Rembrandtjaar. In 2019 is het namelijk exact 350 jaar geleden dat de grote meester overleed. In dat kader organiseerden diverse musea in 2019 extra activiteiten rondom de kunstenaar. Het Rembrandtjaar werd op 31 januari geopend met de tentoonstelling Rembrandt en het Mauritshuis. In het najaar kwam daar een tentoonstelling over Rembrandts leerling Nicolaes Maes bij. In de beste traditie van zijn leermeester Rembrandt begon Maes als historieschilder met Bijbelse taferelen. In de krachtige schildertrant, de warme kleuren en de sterke licht-donker-effecten is Rembrandts invloed goed herkenbaar. Rembrandt was een toegewijde leraar die zijn leerlingen uitdaagde om inventief te zijn en nieuwe dingen te bedenken. Maes liet zich door zijn leermeester inspireren, maar zocht tegelijk altijd naar eigen, nieuwe oplossingen. Dat is goed te zien op Het offer van Abraham (c. 1653). Dit Bijbelse thema gaf Maes een explosieve lading mee. Dat Maes prachtig kinderen kon schilderen toont Jezus zegent de kinderen (1652-53). De invloed van zijn leermeester bleek in het begin van zijn carrière overheersend: lang zijn Maes’ schilderijen met Bijbelse scènes aan Rembrandt toegeschreven.

Maes was een pionier in de weergave van binnenruimtes en met zijn originele voorstellingen van het leven van alledag was hij één van de meest vernieuwende schilders van de Hollandse Gouden Eeuw. De huiselijke taferelen die hij vanaf 1653 in Dordrecht vervaardigde zijn een inspiratiebron geweest voor schilders als Pieter de Hooch en Johannes Vermeer. Zijn schitterend uitgewerkte interieurs met ingenieuze doorkijkjes vinden we bij deze kunstenaars terug. In de levensechte weergave van emoties – door middel van goed geobserveerde gebaren en gezichtsuitdrukkingen – toont Maes zich een volwaardige leerling van Rembrandt.

In het Mauritshuis is momenteel de allereerste overzichtstentoonstelling van Nicolaes Maes te zien. Het is een tentoonstelling die aan de hand van een dertigtal schilderijen laat zien dat Maes verschillende fasen in zijn kunstenaarschap had; historiestukken en genretaferelen tot elegante portretten. Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie met daarin een overzicht van het leven en werk van Nicolaes Maes. Na zijn beginperiode als schilder van Bijbelse onderwerpen schilderde hij gedurende enkele jaren voornamelijk genretaferelen: huiselijke voorstellingen  ontleend aan het leven van alledag. Hij was een van de meest vernieuwende schilders op dat terrein in de Nederlandse kunstgeschiedenis. Ten slotte wijdde Maes zich in de laatste decennia van zijn leven aan de portretkunst. Met zijn elegante portretten bediende hij een brede kring van  opdrachtgevers, niet alleen in zijn woonplaatsen Dordrecht en Amsterdam maar ook daarbuiten. Het grootste succes, ook financieel, had Maes tijdens zijn leven als portretschilder. Dat blijkt ook uit de schattingen van zijn totale schilderijen-productie: er zijn minder dan 10 historiestukken bewaard, zo’n 40 genrestukken en maar liefst 900 portretten.

Het boek is rijk geïllustreerd met paginagrootte afbeeldingen van de kunstwerken. Kunstliefhebbers zullen op deze manier een mooie herinnering hebben aan de overzichtstentoonstelling en ook nog de nodige achtergrondinformatie over de schilder en zijn oeuvre opsteken. Al met al is het een goed verzorgde tentoonstellingspublicatie.

Vera Weterings

De overzichtstentoonstelling over Nicolaes Maes is tot en met zondag 19 januari 2020 te zien in het Mauritshuis in Den Haag.