In Museum Catharijneconvent in Utrecht is momenteel een tentoonstelling te zien rondom de Münster Domschat, het is echter niet alleen een tentoonstelling over de rijkdom uit de Paulusdom Münster, maar vooral over de context eromheen in vergelijking met de Utrechtse tegenhanger. Uit oude archieven weten we immers dat de Utrechtse Domkerk in de middeleeuwen een vergelijkbare verzameling bezat. Net als de schat van Münster bestond de kern van de Utrechtse Domschat uit zeer kostbare relieken van belangrijke heiligen, gevat in zilver, goud en edelstenen. Tijdens de Reformatie in de zestiende eeuw werden deze heilige schatten vernield, vertrapt of versmolten. Slechts een zweem van de Utrechtse pracht en praal is bewaard gebleven.
In de tentoonstelling bieden de archiefstukken uit Het Utrechts Archief de bezoeker een kijkje in hoe zo’n schat werd gevormd en wat het belang ervan was voor de middeleeuwse samenleving. Utrecht was in de middeleeuwen op cultureel, religieus en economisch gebied een stad van internationale klasse. Deze status werd weerspiegeld in de domschat, die net zo kostbaar, exotisch en bijzonder was als die van Münster, maar niet zo goed intact is gebleven als die van Münster. In de zestiende eeuw sloeg in Utrecht het noodlot toe. In de tijd van de Reformatie en door een financiële crisis is de Utrechtse domschat bijna helemaal vernield of versmolten. Van de Utrechtse pracht en praal is nog maar een fractie over. De archieven geven echter nog informatie over de bezittingen van het bisdom Utrecht zoals de goederen en landerijen, maar ook het ontstaan van de domschat in 695 toen bisschop Willibrord enkele relieken van de paus ontving. Deze overblijfselen van heiligen waren voor de kerk van onschatbare waarde.
Dat de schat van Münster nog zo goed intact is mag met recht een wonder worden genoemd. Deze schat heeft oorlogen, rampspoed en beeldenstormers overleefd, met zijn meest wonderbaarlijke voorwerpen gemaakt van goud en zilver, edelstenen en exotische materialen uit alle windstreken. Die oogverblindende rijkdommen worden al eeuwenlang in de Paulusdom van Münster bewaard en zijn nu voor het eerst buiten Münster te zien om te schitteren in een heuse schatkamer in Museum Catharijneconvent. Zo krijgt de bezoeker in de tentoonstelling onder andere de middeleeuwse topstukken uit de schatkamer te zien, waaronder de befaamde Pauluskop uit 1060. Deze hoofdreliekhouder is een van de oudste ter wereld in zijn soort en bevat een reliek van het hoofd van apostel Paulus, de patroonheilige van de Paulusdom. Tot de topstukken behoren ook de oudste kokosnootreliekhouder ter wereld, een met parels en edelstenen overladen reliekkruis en een fraaie heilige Agnes van goud en zilver. De objecten getuigen van de internationale positie die Münster in de middeleeuwen bekleedde. Zo is er een reliekhouder die door keizer Otto in 997 is geschonken aan de bisschop van Münster. Ook zijn er verschillende bergkristallen speelstukken in de schat verwerkt, afkomstig uit het huidige Iran. De bekroning van de kokosnootreliekhouder is een mooi voorbeeld. De Iraanse leeuw werd een christelijk lam door het kopje om te draaien. De aanwezigheid van dit soort exotische kleinoden toont aan dat Münster in contact stond met handelsroutes tussen het voormalige Mesopotamië en Europa.
De schatten uit de Münster Domkammer tonen bijzondere schatten van de edelsmeed- en textielkunst. Op de tentoonstelling is te zien dat de voorwerpen uit Münster overvloedig zijn versierd met exotische materialen: bergkristal, kokosnoot, goud, parels, ivoor, zilver, edelstenen, Perzische zijde, koraal en antieke gemmen. Daarnaast is in de Utrechtse archiefstukken te lezen dat de voorwerpen van de Utrechtse Domschat vergelijkbaar waren. Voor de gewone gelovigen waren dit soort materialen, die uit de hele wereld afkomstig waren, heel bijzonder en haast onbetaalbaar. Om de symboliek van deze materialen uit te leggen en de materialen buiten hun context van dichtbij te bestuderen is in de tentoonstelling een aparte ruimte ingericht waar de bezoeker met behulp van handschoenen en een loep zelf op onderzoek uit kan gaan. Dit geeft een extra dimensie aan het tweeluik van de Utrechtse en Münster Domschat en zorgt ervoor dat bezoekers een zo compleet mogelijk verhaal tot zich kunnen nemen.
De schoonheid van de topstukken uit Münster pronkt samen met de Utrechtse archiefschat uit Het Utrechts Archief. Gezamenlijk geven ze de bezoeker een beeld van de omvang, rijkdom en macht die het bisdom in de Middeleeuwen vertegenwoordigde. Door deze combinatie wordt de bezoeker niet alleen overweldigd door de schoonheid van de topstukken uit Münster, maar krijgt hij of zij tegelijkertijd inzicht in een verloren verhaal uit de Nederlandse geschiedenis.
Vera Weterings
De tentoonstelling De Münster Domschat is nog tot en met 10 juni 2019 te bezoeken in Museum Catharijneconvent in Utrecht.