Recensent: Vera Weterings

Eigen wijs. Kritisch denken in 33 lemma’s, Kees Meijlink

Uitgeverij Damon, Eindhoven 2017
ISBN 978 94 6340 121 0

Paperback, met bibliografie
152 pagina’s
€ 14,90

 

Eigen wijs

“Eén blij zwart schaapje gaat haar eigen weg. De andere schaapjes eten gras, dat bevordert de kuddegeest.”

Schrijft auteur Kees Meijlink op zijn eigen website over de omslag van zijn boek Eigen wijs. Kritisch denken in 33 lemma’s. Kees Meijlink (1952) is docent filosofie en kritisch denken bij de Marnix Academie in het samenwerkingsverband Penta Nova. Van zijn hand verscheen eerder het boek Denken over onderwijs. Met zijn nieuwe boek Eigen wijs wil Meijlink lezers helpen kritisch te denken met behulp van een gids die de lezer meeneemt in de wereld van drogredenen, mediawijsheid, statistiek en nog veel meer. Meijlink vergelijk het kritisch denken in zijn boek met ballet:

“Beide vragen vaardigheid, een goed doordachte houding en ze beogen schoonheid.” (p. 7)

Eigen wijs is een boek dat je op allerlei manieren kunt gebruiken. Hoewel het start met een inleidend hoofdstuk waarop drieëndertig lemma’s volgen, is het niet noodzakelijk het boek van voor tot achter te lezen. De lemma’s zijn alfabetisch geordend, dus er zit niet zozeer een noodzakelijk te volgen opbouw in het boek. Sterker nog, je kunt je eigen weg volgen en alleen de hoofdstukken lezen die jou interesseren of je laten leiden door het boek. Bij ieder lemma wordt namelijk telkens vanuit een ander perspectief gekeken naar kritisch denken en op het einde verwezen naar aanverwante lemma’s.

Hoewel het woord ‘kritisch’ vaak wordt verbonden met kritiek en voor veel mensen een negatieve bijklank heeft weet Meijlink de lezer het tegendeel duidelijk te maken. Ondanks dat het woord kritisch is afgeleid van het woord kritiek, had het woord oorspronkelijk geen betekenis. Zo is kritiek afkomstig van het Griekse woord ‘krinein’ en dat betekent beslissen. ‘Krinein’ kun je volgens Meijlink het beste uitleggen als iets niet in het vage houden, maar juist uitzoeken hoe het zit. Een onderzoekende houding is dan ook cruciaal; om te weten hoe iets in elkaar steekt is het immers belangrijk om te zoeken naar redenen en bewijzen:

 “Het gaat eigenlijk dus niet om een oordeel bij kritiek en kritisch denken, het gaat om een zoektocht naar de waarheid. Het gaat om het vinden van criteria voor goede argumenten voor waarheid.” (p. 11)

Doordat onderzoeken vaak plaatsvindt in een dialoog en overtuigen bij een debat is het kritisch denken meer gebaat bij dialoog. Kritisch denken heeft immers alles te maken met de bereidheid je mening te veranderen op basis van feiten en dat is tegelijkertijd wat mensen heel lastig vinden. Volgens Meijlink zou je kritisch denken dan ook helder denken kunnen noemen. Zo moet je als kritische denker streven naar doorzichtigheid, transparantie en navolgbaarheid. Zelfkennis is daarbij van groot belang, als kritische denker moet je volgens Meijlink je eigen blinde vlekken en vooroordelen juist opzoeken en je hier continu van bewust zijn. Je beslissingen zullen dan automatisch minder met behulp van vooroordelen worden gemaakt, maar het kritisch denken helpt je de dingen beter te doen en leert je weloverwogen beslissingen te nemen.

Al met al is Eigen wijs bedoeld om bij lezers de vaardigheid van het kritisch denken te vergroten. In de vorm van een toegankelijk geschreven gids slaagt Meijlink erin om op plezierige wijze en met behulp van velerlei anekdotes een behulpzaam boekje te schrijven. De lemma’s zijn kort en bondig, maar bieden wel genoeg diepgang om de lezer bewust te maken van de knelpunten bij het kritisch denken en geven genoeg handvaten om als kritische denker aan de slag te gaan.

Vera Weterings