De kunst van Mendes da Costa

IMG_4720Joseph Mendes da Costa (1863-1939) was beeldhouwer en is tegenwoordig vooral nog bekend vanwege de vele ornamenten en beelden die hij ontwierp voor gebouwen. Van 1886 tot 1887 was hij lid van de kunstenaarsgroep Labor et Ars. Leden van dit gezelschap zouden later de eerste navolgers van de Art Nouveau in Nederland vormen. Met het beeldhouwen kwam Da Costa voor het eerst in aanraking in de steenhouwerij van zijn vader, later volgde hij tekenlessen aan de Kunstnijverheidsschool Quellinus Amsterdam en boetseerlessen aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid Amsterdam. Rond 1887 startte hij zijn carrière als beeldhouwer toen hij met Lambertus Zijl (1866-1947) een compagnonschap voor kunstnijverheidsproducten en beeldhouwwerk begon. Ook gaf hij van 1888 tot 1901 les aan de Industrieschool van de Maatschappij voor de Werkende Stand.

IMG_4718Na aanvankelijk vooral gebruiksvoorwerpen gemaakt te hebben, ontvangt Da Costa rond de eeuwwisseling de eerste grote opdrachten waarmee hij zijn naam zou vestigen. Voor de Beurs van Berlage ontwierp hij schoorsteenstukken en leverde hij houtsnijwerk voor het meubilair. Daarna volgde de opdracht het interieur en exterieur van een gebouw van de levensverzekeringsmaatschappij ‘De Utrecht’ aan het Damrak in Amsterdam te verzorgen. Naast dierfiguren kiest Da Costa vanaf 1907 ook veelvuldig voor Bijbelse taferelen als thema van zijn werk, deze twee onderwerpen blijven hem tot zijn dood inspireren.

 

Een van Da Costa’s bekendste opdrachten vormt ongetwijfeld zijn werk voorDeWetVeluwe
het echtpaar Kröller-Müller. Voor hun jachtslot Sint Hubertus op de Veluwe ontwerpt Da Costa keramiektableau’s, ornamenten en beeldhouwwerk. Zijn enige grootschalige vrijstaande beeldhouwwerk komt ook voort uit een opdracht van Hélène Kröller-Müller; het echtpaar had grote sympathie voor de Zuid-Afrikaanse Boeren die aan het begin van de twintigste eeuw in een bloedige oorlog met het Britse Rijk verwikkeld waren geraakt. Als eerbetoon aan de Boerengeneraal Christiaan de Wet lieten zij Da Costa een standbeeld van hem ontwerpen, dat sindsdien uittorent boven de stuifzandvlakte van het landgoed. Ook Da Costa’s latere beeld De Philosoof (ook wel De Raadsman genoemd) moest een Boerenleider voorstellen, namelijk de toenmalige president van Oranje-Vrijstaat Marthinus Steyn.

IMG_4719Momenteel is in Museum Beelden aan Zee een tentoonstelling aan het werk van Mendes Da Costa gewijd. Dat dit vrij uitzonderlijk mag heten blijkt wel uit het feit dat er tot op heden alleen in 1978 op enige schaal aandacht is besteed aan zijn werk, terwijl Da Costa toch gezien kan worden als een van de voorlopers van de Art Nouveau in Nederland. In de tentoonstelling Labor et Ars, verwijzend naar het kunstenaarsgezelschap waar Da Costa enige tijd deel van uitmaakte, wordt ook een parallel getrokken tussen Da Costa’s dierfiguren en het werk van een contemporaine geestverwant; Joost van den Toorn. Hoewel de tentoonstelling prachtige stukken toont uit het gehele oeuvre van Da Costa, schitteren de topstukken uit zijn carrière door afwezigheid. Deze zijn immers verwerkt in en aan de vele gebouwen die hij gedurende zijn loopbaan verrijkte met zijn kunst. Naast een bezoek aan de tentoonstelling raad ik de liefhebber dan ook een tripje naar Nationaal Park De Hoge Veluwe aan.

Wouter van Dijk

De tentoonstelling Labor et Ars is nog tot en met 10 mei te zien in Museum Beelden aan Zee.

Het Nationale Park De Hoge Veluwe is dagelijks geopend. Rondleidingen door Jachthuis Sint Hubertus waar veel van Da Costa’s werk te zien is dient u van tevoren te reserveren

2 thoughts on “De kunst van Mendes da Costa

  1. Pingback:

  2. Pingback:

Comments are closed.