Het Utrechts Archief beheert ruim zeventig archieven van vrijwel alle spoorwegmaatschappijen vanaf het begin van de negentiende eeuw. Dat is ruim een kilometer aan zeer divers materiaal; van foto’s van stations, bruggen en oorlogsschade tot tekeningen van locomotieven, treinstellen en goederenwagens en van administratie van spoorwegmaatschappijen tot personeelsregisters van de voorgangers van de NS.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat juist in dit archief momenteel een tentoonstelling met als thema Utrecht spoorstad  te zien is. In december 2018 was het ook nog eens 175 jaar geleden dat de spoorlijn Amsterdam – Utrecht werd geopend; op 6 december 1843 reed de eerste stoomlocomotief Utrecht binnen. Dit jubileum vormde dan ook een mooie aanleiding voor een tentoonstelling. Met deze spoorlijn begon de geschiedenis van Utrecht als dé spoorstad van Nederland met het drukste station van het land, het hoofdkantoor van de NS, het Spoorwegmuseum, iconische gebouwen als De Inktpot en de nationale spoorwegarchieven die Het Utrechts Archief bewaart.

In 1850 reden er dagelijks zes treinen Utrecht in en uit. Vijftig jaar later waren er al honderdduizenden treinreizigers per jaar en in 2018 staat de teller op bijna tweehonderdduizend per dag. De introductie van de spoorwegen bracht een enorme economische impuls teweeg in Nederland en daar profiteerde Utrecht als knooppunt in het bijzonder van. Kantoren van spoorwegmaatschappijen, werkplaatsen en zelfs hele woonwijken voor spoorwegarbeiders werden gebouwd. Stations kwamen en gingen, waaronder het zeer geliefde gebouw van architect Sybold Van Ravesteyn.

In de tentoonstelling Utrecht spoorstad leer je als bezoeker hoe de spoorwegen Utrecht op sociaal en economisch gebied hebben veranderd. Aan de hand van archiefstukken zoals foto’s, films, tekeningen en bijzondere bruiklenen wordt je als bezoeker meegenomen langs 175 jaar spoorgeschiedenis.

Vera Weterings

De tentoonstelling Utrecht spoorstad is nog tot en met 6 juli 2019 te zien in Het Utrechts Archief. Op zaterdag 16 februari organiseert het archief i.s.m. het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis een speciale themamiddag rondom het spoor. Meer informatie is te vinden op de website van het CBG.