Vrouwen en macht

Recensent: Vera Weterings

Vrouwen en macht. Een manifest, Mary Beard

(vertaald door Boukje Verheij, oorspronkelijke titel Women & Power. A Manifesto)

Uitgeverij Athenaeum, Amsterdam 2018
ISBN 978 90 253 0898 8

Gebonden, met stofomslag, illustraties in zwart-wit, bronnen- en literatuurlijst illustratieverantwoording en register.
119 pagina’s
€ 13,50

Vrouwen en macht

Classica Mary Beard schreef naar aanleiding van haar persoonlijke online-ervaringen op het gebied van seksisme en agressie een manifest over de rol van klassieke machtsstructuren waarin vrouwen van oudsher de mond wordt gesnoerd. Beard zich af: als vrouwen niet zichtbaar zijn binnen onze machtsstructuren, is het dan niet de macht die we moeten omvormen?

Mary Beard is docent klassieke geschiedenis aan Cambridge University. Daarnaast is Beard ook de classics editor van The Times Literary Suplement. Eerder verscheen van haar hand Pompeii, dat is uitgegroeid tot klassieker en het recente SPQR. Een geschiedenis van het Romeinse Rijk. Daarnaast is ze bekend door haar vele optredens op de Britse televisie en haar blog A Don´s Life. In haar manifest zet Beard haar kennis over de Oudheid in om te laten zien uit te leggen hoe diepgeworteld in de westerse cultuur de mechanismen zijn die vrouwen de mond snoeren, weigeren hen serieus te nemen en hen afhouden van de centra van de macht. Op dat punt kan de wereld van de oude Grieken en Romeinen licht werpen. De westerse wereld heeft hier dankzij deze culturen al duizenden jaren ervaring mee.

Zo wordt Homerus’ Odysee tegenwoordig gezien als het epische verhaal van Odysseus en de avonturen en perikelen die hij na de Trojaanse Oorlog op weg naar huis beleefde, terwijl zijn vrouw Penelope tientallen jaren trouw op hem wacht en de aanbidders die zich verdringen om met haar te trouwen op een afstand houdt. In deze mythe wordt Penelope meermaals de mond gesnoerd door haar zoon Telemachus; ‘Spreken is de taak van mannen, van alle mannen en bovenal van mij; want ik heb de macht in dit huishouden.’ Dit voorbeeld laat goed zien dat vrouwenstemmen niet werden gehoord in het openbaar. Sterker nog, volgens Homerus moest een man om volwassen te worden leren publiekelijk het woord op te eisen en de vrouw het zwijgen op leggen stelt Beard.

Vrouwen houden vaak hun mond, omdat de keren dat ze wel wat zeggen, ze er vaak niet in slagen gehoord te worden. Degenen die daar wel in slagen zijn veelal die vrouwen die een ‘androgyne’ route kiezen, zoals Maesia op het Forum die bewust aspecten van de mannelijke retoriek na-aapt. Ook Margaret Thatcher heeft speciale stemtraining gevolgd om haar stem dieper te laten klinken.

“Bot gezegd: vrouwen laten doen of ze mannen zijn is misschien een snelle oplossing, maar raakt niet aan de kern van het probleem.” – p. 48

Zo stelt Beard in haar boek. Volgens haar is het belangrijk om terug te gaan naar de basisprincipes van het gesproken gezag en wat het behelst en hoe we geleerd hebben een gezaghebbende toon als zodanig te herkennen. Ook hiervoor is het nuttig om de Grieken en Romeinen te bestuderen die zelfkritiek hadden en daarmee het soort vragen aan de oppervlakte brachten die we doorgaans wegmoffelen. Denk aan vragen als hoe en waarom we in het openbaar spreken en wiens stem daarvoor geschikt is.

Al met al toont Beard de lezer in haar manifest hoe in de geschiedenis machtige vrouwen zijn behandeld. Ze gebruikt met name voorbeelden uit de klassieke Oudheid, maar refereert hier en daar ook naar het hier en nu. Met een wrange, maar humoristische ondertoon bespreekt Beard de stem van vrouwen in het maatschappelijk debat en bevraagt ze de huidige aannames omtrent de manier waarop vrouwen met macht omgaan. En hoe komt het dat zo weinig machtige vrouwen aan een mannelijk rolmodel weten te ontsnappen? Op deze manier weet ze een vlot manifest te schrijven dat voer is voor genderdiscussies.

Vera Weterings