Recensent: Wouter van Dijk

Wonen in de Amsterdamse School. Ontwerpen voor het interieur 1910-1930, Ingeborg de Roode en Marjan Groot (red.)

Uitgeverij Thoth i.s.m. Stedelijk Museum Amsterdam, Bussum 2016
ISBN: 978 90 6868 698 2

Hardcover, rijk geïllustreerd, biografieën, noten, bibliografie en index
304 pagina’s
€ 32,50

Amsterdamse Schoolinterieurs

Veel mensen kennen de Amsterdamse School als stroming in de architectuur, die bovendien geen lang leven beschoren was. De idealistische architecten konden begin vorige eeuw hun vernieuwende ideeën uitdragen in woningbouwprojecten van vooral socialistische snit. De één vindt het decadent dat juist in tijden dat ieder dubbeltje twee keer omgedraaid moest worden voordat het werd uitgegeven, dure ontwerpen in deze stijl voor sociale woningbouwprojecten werden gebruikt. De ander vindt het niet meer dan terecht dat na jaren van uitzichtloos bestaan in de grauwe sloppenwijken waaruit ze vandaan kwamen de arbeiders nu eindelijk konden genieten van een mooi thuis, dat bovendien de vooruitgangsgedachte vormgaf waaraan ze hun hoop op de toekomst ontleenden. De stijl brengt tegenwoordig nog steeds de tongen in beweging, zoveel mag duidelijk zijn. Dit ruwe beeld van de Amsterdamse School is echter beperkt, en behoeft nadere specificatie.

Zo was het socialistisch ideaal van een verheffing van de arbeidersklasse door kunst en architectuur niet voor alle architecten en ontwerpers die in de Amsterdamse Schoolstijl werkten van even groot belang. Bovendien behelsde de stijl veel meer dan enkel architectuur en werd ze lang niet alleen in Amsterdam toegepast. Gedurende de periode waarin de Amsterdamse School als stroming populair was, zo tussen 1910 en 1930, werden ook heel veel interieurs ontworpen. Complete ameublementen met kasten, stoelen, lampen, tafels vonden hun weg van de tekentafel naar de meubelzaak. Helaas zijn echte Amsterdamse Schoolmeubelen vandaag de dag nog maar moeilijk te vinden. Voor het eerst sinds de jaren ’70 is nu weer een grootschalige tentoonstelling over de Amsterdamse School in Nederland opgetuigd. Net als toen is het Stedelijk Museum de plaats van handeling. In combinatie met de tentoonstelling verscheen een kloek boek op stoeptegelformaat dat dieper ingaat op allerlei aspecten van de Amsterdamse School, en zich net als de tentoonstelling voornamelijk richt op de interieurontwerpen in deze stijl, waar gewoonlijk enkel het exterieur van panden wordt besproken wanneer het gaat om de Amsterdamse School. In het boek worden de resultaten besproken van een grootscheeps onderzoek naar Amsterdamse Schoolinterieurs, dat mede door de redacteuren is ondernomen. Resultaat van het onderzoek, dat zo’n tien jaar in beslag heeft genomen, is een databank met gegevens over interieurstukken in Amsterdamse Schoolstijl, met maar liefst zo’n 5.000 records in totaal. Na intensief speurwerk bleek dat er gelukkig nog veel stukken en meubels bewaard zijn gebleven bij particulieren en verzamelaars, al is de totale oogst mede door de korte hoogtijperiode van de stijl in vergelijking met andere stijlen bescheiden.

Naast de resultaten van het onderzoek staan in het boek een aantal essays van kenners van de Amsterdamse School. Deze vallen op door de grote verscheidenheid in onderwerpen. Zo zijn er essays over de ontwikkeling en verspreiding van de stijl en over de plaats van de Amsterdamse School in internationaal perspectief, maar ook wordt ingezoomd op hele specifieke aspecten zoals het ontwerp van een enkele stoel door Michel de Klerk en de totstandkoming van een tafelklok. Vanuit museaal perspectief is er aandacht voor het beheer en behoud van de Amsterdamse Schoolmeubelen die vandaag de dag nog resten en in een ander essay wordt de vergelijking getrokken tussen de Amsterdamse School en zijn invloed op de hedendaagse architectuur. Deze invloed blijkt, helaas voor de Amsterdamse Schoolliefhebber, verwaarloosbaar. In de tegenwoordige architectuur herinnert nog maar weinig aan deze bijzondere stijl uit het interbellum. Mede daarom is het fijn dat met de tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam en deze publicatie de Amsterdamse School weer terug is in het middelpunt van de belangstelling. Smaken verschillen, maar feit blijft dat de stijl nog steeds verwondert en wordt bewonderd, en dat is gezien de korte bloeiperiode van de stijl geheel op het conto te schrijven van het vakmanschap en de originaliteit die de Amsterdamse Schoolstijl kenmerken. Lees dus vooral dit boek, en kom meer te weten over deze bijzondere stroming in de Nederlandse kunstgeschiedenis.

Wouter van Dijk

De tentoonstelling Wonen in de Amsterdamse school is nog tot en met 28 augustus 2016 in het Stedelijk Museum Amsterdam te zien.