Recensent: Vera Weterings
De Nieuwe Kerk Amsterdam onder redactie van Arnoud Bijl
De Nieuwe Kerk, Amsterdam 2016
ISBN 9 789078 653639
Paperback met flappen, illustraties in kleur en zwart-wit
112 pagina’s
€ 14,95
De Nieuwe Kerk
De Sint-Catharinakerk werd in de volksmond al snel bekend als De Nieuwe Kerk en de oudere Sint-Nicolaaskerk in Amsterdam, als de Oude Kerk. Hoewel De Nieuwe Kerk nu als belangrijkste kerk van Amsterdam geldt, is dat niet altijd zo geweest. Toen de eerste steen in 1400 werd gelegd was Amsterdam een kleine stad en had de stad al een parochiekerk aan de oostzijde van de Amstel, de Oude Kerk. Toen er in 1645 een grote brand in de stad woedde en ook een groot deel van De Nieuwe Kerk werd verwoest, pakte het stadsbestuur groots uit met een nieuw stadhuis en een gerestaureerde kerk met een prachtig nieuw interieur. De Nieuwe Kerk groeide uit tot de hoofdkerk van Amsterdam, de kerk waar heden ten dage nog steeds onze koningen en koninginnen worden ingehuldigd. De kerk is echter veel meer dan dat en dat wordt duidelijk in de publicatie De Nieuwe Kerk Amsterdam. In dit boek wordt de veelzijdige geschiedenis die het gebouw kent besproken; van de koninklijke banden tot de religieuze betrekkingen en van herdenkingsplaats van historische figuren tot architectonisch pareltje.
Het is een boek dat perfect aansluit op de zomerpresentatie Reis in de tijd die sinds 2014 elke zomer terugkeert in de kerk en inmiddels al door zo’n 100.000 bezoekers is gezien. Tijdens de terugkerende tentoonstelling Reis in de tijd wordt anders dan in de wintertentoonstellingen geen grote expositie neergezet met opvallende vormgeving en een veelvoud aan objecten. Nee, deze expositie toont de schoonheid van de kerk en wekt de geschiedenis van de kerk met verhalen tot leven. Verhalen die ook in het boek zijn te vinden. De lezer maakt een reis van zeshonderd jaar geschiedenis van de Beeldenstorm tot de koninklijke ceremonies en van het praalgraf van admiraal Michiel de Ruyter tot de orgeltwisten.
Na de eerder genoemde brand uit 1645 gaf het stadsbestuur de opdracht de kerk opnieuw op te bouwen en een nieuw orgel te bouwen. Niet iedereen was het eens over de vraag of orgelmuziek wel of niet een plek zou moeten krijgen tijdens de protestantse diensten. Deze onenigheid werd bekend onder de naam orgeltwisten en bestond aan de ene kant uit de orgelisten en aan de andere kant uit de contra-orgelisten. Tegenstanders stelden dat orgelmuziek tijdens de dienst ‘menschen verlockt tot de gedachte van vleeschelijke lusten, zonder eens te verzuchten tot Godt over sijne sonden.’ Het was dus niet vanzelfsprekend dat De Nieuwe Kerk een orgel kreeg na de brand, maar het stadsbestuur peinsde er niet over om de kerk zonder orgel op te bouwen, een orgel geeft een kerk immers cachet. Het hoofdorgel bestond uit 5005 pijpen en besloeg de gehele westwand van De Nieuwe Kerk. Het werd geprezen om zijn klankkwaliteiten en was zeer populair bij de Amsterdammers. Hoewel de kerkenraad tegen de ‘verderfelijke’ orgelmuziek was, zorgde het Amsterdamse stadsbestuur ervoor dat orgelmuziek tijdens de kerkdienst mocht worden gebruikt. Nog steeds klinken regelmatig orgelklanken in de kerk. Regelmatig spelen beroemde organisten in de kerk en tijdens speciale concerten met Kerst en Nieuwjaar is de kerk afgeladen vol.
De kerk huisvest ook de graven van belangrijke historische figuren uit de Nederlandse geschiedenis. Zo werd dichter Joost van den Vondel vlakbij de preekstoel begraven, dichter Isaäc da Costa onder het koor en dichter P.C. Hooft onder het hoogkoor. Naast verschillende graven van dichters, zijn ook verschillende graven van belangrijke nationale helden in de kerk te vinden. Zo werd de zeeheld Jan van Speyk in de kerk bijgezet, heeft admiraal Michiel de Ruyter er een praalgraf en heeft ook Jan van Galen er een laatste rustplaats. Dat de kerk een rijke geschiedenis kent, wordt met het lezen van dit boek duidelijk. Aan de hand van beknopte heldere hoofdstukken leert de lezer over de vele gebeurtenissen die in de kerk plaatsvonden. De vele illustraties brengen het verhaal tot leven. Kortom, een fijn boek dat je meeneemt in de veelzijdige geschiedenis van zeshonderd jaar De Nieuwe Kerk.
Vera Weterings