Recensent: Wouter van Dijk

De strijd. De gouden eeuw van de arbeider, samenstelling Kees Driehuis. Met medewerking van Ed van Eeden

Uitgeverij de Arbeiderspers, Amsterdam, Antwerpen 2015
ISBN: 978 90 295 3930 2

Paperback met flappen, rijk geïllustreerd in zwart/wit, met kaderteksten en literatuurlijst
221 pagina’s
€19,95

 

Geschiedenis van de Nederlandse arbeider

De Strijd verschijnt bij de gelijknamige televisieserie van de VARA. Waar in de tv-serie elke van de in totaal tien afleveringen een ander thema heeft, is het boek met eenzelfde opzet ingedeeld in tien thematische hoofdstukken. De periode die bestreken wordt loopt van grofweg de tweede helft van de negentiende eeuw tot vandaag. Samensteller Kees Driehuis is journalist en al sinds jaar en dag verbonden aan de VARA. Hij was tevens verantwoordelijk voor de televisieserie.

Het boek vertelt in grote lijnen de geschiedenis van de Nederlandse arbeidersbeweging en de latere socialistische zuil, waarbij natuurlijk de nodige aandacht voor de VARA zelf als onderdeel van de rode familie is ingeruimd. Door de grote invloed van de socialisten op de sociale politiek in Nederland, en het feit dat de arbeiders als groep zo’n groot deel van de bevolking uitmaakten, leest het boek ook in grote mate als een sociale geschiedenis van Nederland over de afgelopen anderhalve eeuw.

Naast het overzichtelijk gebrachte verhaal over de socialistische strijd voor een beter bestaan, het boek is duidelijk voor een groot publiek geschreven, is er ook veel aandacht voor anekdotes en ‘kleine’ geschiedenissen van bekende en minder bekende personen uit het pantheon van de Nederlandse arbeidersbeweging. Het boek is doorspekt met kaderteksten die vaak als microgeschiedenis weerspiegelen wat in de hoofdtekst voor heel Nederland uiteengezet wordt. Een voorbeeld hiervan is de briefwisseling tussen Hendrik Meijer en zijn geliefde Gezina Mantel. Meijer vertrekt begin twintigste eeuw als jongeman uit het grauwe textielarbeidersbestaan in Twente naar Amerika. Vanuit het plaatsje Holland in Michigan houdt hij contact met Gezina, die hem op de hoogte houdt van alle ontwikkelingen in de arbeidersbeweging en de sociale strijd in Nederland.

De hoofdstukken in het boek behandelen uiteenlopende onderwerpen zoals de industrialisatie, de komst en ontwikkeling van de staking als belangrijkste arbeiderswapen in arbeidsconflicten, de verhouding van de socialisten en het koninklijk huis en de rol van de VARA en Het Vrije Volk als spreekbuizen van de socialistische zuil. Natuurlijk mag in een boek over de geschiedenis van de arbeidersbeweging ook de revolutie als thema niet ontbreken. De beschrijving van het streven naar een revolutionaire omwenteling van de machtsverhoudingen door de vroege socialisten, met Domela Nieuwenhuis als messias van het proletariaat, en het latere loslaten hiervan door de zich op de parlementaire weg richtende SDAP krijgt zijn beslag in een geheel eigen hoofdstuk.

Fraai detail is tevens het gebruik van passende liedteksten bij de behandeling van de verschillende thema’s. Er bestond namelijk een sterke liederencultuur binnen de socialistische beweging, gezamenlijk zingen over de komende heilstaat zorgde voor saamhorigheid en een goede moraal bij de politiek bewuste arbeider. Rake teksten van bijvoorbeeld Bruce Springsteen en Harrie Jekkers en Koos Meinderts geven een extra laag aan het hoofdstuk over de rauwe werkelijkheid van het fabrieksleven, en de verschillende socialistenliederen die in het boek zijn opgenomen geven iets weer van de bijna religieuze benadering van de ideologie van het socialisme door haar belijders.

Door de grote verscheidenheid aan teksten, de vele illustraties en de toegankelijke schrijfstijl, is De Strijd een prachtig publieksboek geworden, dat ieder die geïnteresseerd is in de sociale geschiedenis van Nederland met veel plezier zal lezen.

Wouter van Dijk

De televisieserie De Strijd is nog enkele weken te zien, op vrijdagavond rond de klok van 21.00 op NPO2.

Neem ook een kijkje op de website van De Strijd voor achtergrondartikelen en meer informatie over de onderwerpen die in de tv-serie de revue passeren.