De trilogie van The Lord of the Rings en de Hobbit-films blijven populair onder velen. Vele niet-fantasyliefhebbers snappen deze hype niet. Dan is het goed om te weten dat Tolkien meer was dan een Britse fantasieschrijver. Zoals bijvoorbeeld professor in de Angelsaksische taal aan de Universiteit van Oxford en in de Engelse taal en literatuur aan het Merton College.
Ook was hij een goede vriend van C.S. Lewis (schrijver van de Narnia-boeken) en medelid van de informele literaire discussiegroep The Inklings. Deze schrijvers waren tussen 1930 en 1960 verbonden aan de Universiteit van Oxford en vormden vooral een discussiegroep die elkaars werk nalas. Tijdens deze discussies werden ook Tolkiens verhalen gelezen. Dit zijn fictieve geschiedenissen met verzonnen talen en werelden. Als je beter naar het werk van Tolkien kijkt, zul je zien dat het niet zomaar een fantasieverhaal is, maar dat hij bij het bedenken van deze verhalen teruggreep op de geschiedenis. Zo zijn verschillende zaken gebaseerd op de werkelijkheid.
“Ik denk dat het een mengelmoes is van literatuur, taal en het leven,” zei Tolkien toen hem gevraagd werd waar hij de ideeën voor zijn verhalen vandaan haalde. Dit is zeker waar, zijn sagen zijn gebaseerd op persoonlijke ervaringen, mythologie en wereldgeschiedenis. Zo lijkt de Gouw – waar de Hobbits wonen – een sterk geïdealiseerde versie van Engeland volgens de burgerlijke waarden onder koning George V. Een goede inspiratiebron is het idyllische dorpje Sarehole in West-Engeland waar Tolkien een groot deel van zijn jeugd doorbracht.
Maar de wereld van de Hobbits bestaat uit meer. Tolkien heeft een hele wereld verzonnen: Midden-Aarde. Deze wereld vertoont veel gelijkenissen met het klassieke Romeinse Rijk: in 395 (na Christus) werd het opgedeeld in tweeën en bedreigd door barbaarse volken. Het West-Romeinse Rijk werd net als Arnor onder de voet gelopen, terwijl het oostelijke deel net als Gondor langzaam bezweek. De wijze Gandalf is geïnspireerd op de Europese mythologie. In deze verhalen komen regelmatig wijze, rondtrekkende tovenaars voor, denk bijvoorbeeld aan de Scandinavische god Odin. Net als Gandalf heeft hij een witte baard, een staf en een hoed met een brede rand. Maar ook de Engelse priester Alcuinus (735-804) zou een inspiratiebron voor Gandalf kunnen zijn. Zo stond hij bekend om zijn wijsheid en werd hij de leermeester van keizer Karel de Grote. Het personage Gollem is eveneens gebasseerd op een mythologisch figuur: zo las Tolkien over het monster Grendel in het oud-Engelse epos Beowulf en maakte hiervan het gedrocht Gollem. Ook orks kwamen voort uit het epos Beowulf. Zo is de Hobbit niet alleen een bioscoophit van nu, maar een literair verhaal geïnspireerd door vele geschiedenissen.
Vera Weterings