“Als je het melkmeisje van Vermeer op toiletpapier wilt afdrukken, ga je gang. Maar download wel even de afbeelding bij het Rijksmuseum, daar vind je de hoogste resolutie en de beste kwaliteit,” aldus Taco Dibbets, directeur collecties van het Rijksmuseum. Het Rijksmuseum biedt al sinds november 2012 de Rijksstudio. Het museum is als eerste museum ter wereld begonnen met het vrijgeven van 200.000 digitale objecten uit haar collectie. Iedereen kan kosteloos hoge resolutie beelden gebruiken en er van alles meedoen: een fotoboek maken, T-shirts, een beddensprei, noem het maar op.

Waarom maken niet meer musea hun collectie op deze manier toegankelijk? Voor instellingen is het vaak een moeilijke keuze die zij moeten nemen bij het beschikbaar stellen van hun digitale collectie: betaald of gratis? Wil je dat het grote publiek meebetaald aan het digitaal beschikbaar stellen van de collectie of zelfs het digitaliseren van de collectie of wil je juist alles gratis beschikbaar stellen zodat je zo toegankelijk mogelijk bent voor het online publiek?!

Veel grotere nationale en internationale musea bieden hun collectie deels online toegankelijk als een soort catalogus voor (potentiele) museumbezoekers. Dit zijn echter over het algemeen lage resolutie beelden, om hergebruik te voorkomen. Zo biedt het Smithsonian Institution in Washington afbeeldingen van de collectie online aan, maar alle afbeeldingen zijn lage resolutie, om commercieel gebruik tegen te gaan. Ook de National Gallery in Londen heeft 2.500 kunstwerken uit de collectie gedigitaliseerd en deze toegankelijk gemaakt voor academische doeleinden, maar biedt geen gratis downloads.

Het Amerikaanse J. Paul Getty Museum heeft in 2013 voor een middenweg gekozen. Zij stellen duizenden hoge resolutie foto’s van kunstwerken gratis ter beschikking aan het publiek. Het addertje onder het gras is dat de afbeeldingen alleen gratis gebruikt kunnen worden op voorwaarde dat het Getty Museum op de volgende manier vermeld wordt: Digital image courtesy of the Getty’s Open Content Program. Ook wil het museum een korte beschrijving hebben van de manier waarop een afbeelding gebruikt gaat worden voordat een gebruiker de hoge resolutieversie kan downloaden.

Waarom zijn musea zo terughoudend met het delen van hun collectie? Tot voor kort werden hoge resolutie beelden van kunstwerken alleen op verzoek aan perscontacten, kunsthistorici en wetenschappers beschikbaar gesteld met specifieke restricties hoe zij het materiaal mochten gebruiken. Deze gang van zaken had te maken met copyright, het onder controle houden van hergebruik van het materiaal voor posters en souvenirs voor het museum en het voorkomen van overtuigende kopieën. Daarnaast heeft er lang de angst bestaan onder museummedewerkers dat kunstwerken hun charme en authenticiteit verliezen wanneer zij worden gereproduceerd. De afgelopen jaren zit de museumwereld in een overgangsfase. De lancering van de Rijksstudio kan gesitueerd worden in de beginjaren van deze omwenteling.

Een aantal buitenlandse musea gaan nog een stapje verder in het hergebruik van hun collectie. Zo heeft het Metropolitan Museum of Art sinds 2012 al 75 modellen van objecten vrijgegeven via de website Thingiverse. Deze website biedt 3D-print liefhebbers de mogelijkheid om blauwdrukken van objecten te delen.

In navolging van het MET heeft ook het British Museum scans van objecten uit de collectie als download beschikbaar gesteld. Het museum sloot zich in oktober 2014 aan bij Sketchfab en deelt daar, onder een Creative Commons licentie, modellen van beelden van onder meer farao’s en oude goden. Hiermee biedt het museum iedereen met een 3D-printer de gelegenheid reproducties van deze artefacten te maken. Dus, mocht je toevallig een 3D-printer in huis hebben, heel wat inkt voor die printer, dan kun je je eigen mini-museum vol replica kunstwerken en objecten starten.

Deborah Ziska van de National Gallery of Art in Washington weet de kern van de overgang waarin musea zich bevinden goed te verwoorden: delen is wat musea moeten leren.

Vera Weterings