Recensent: Wouter van Dijk

Op de fles. Het verhaal achter het bieretiket, Joost Houtman en Luc De Raedemaeker

Uitgeverij Vrijdag, Antwerpen 2019
ISBN 9789460018343

Paperback, geïllustreerd in kleur.
202 pagina’s
€ 22,50

Smakelijke verhalen voor bij de borrel

Speciaalbieren zijn ín tegenwoordig. Zowel in Nederland als in België, het bierland bij uitstek, schieten de lokale craft beer brouwerijtjes als paddenstoelen uit de grond. In deze nieuwe trend is het zaak om jezelf als biermaker te onderscheiden van de moordende concurrentie, en hoe kan dat nu eenvoudig dan door middel van het etiket? Deze ontwikkeling heeft ertoe geleid dat er een ware explosie van creativiteit in etiketontwerp is losgebarsten om onder de aandacht van de koper te komen. Het etiket moet een verhaal vertellen, of in ieder geval emotie oproepen. Met enkel een mooi etiket ben je er natuurlijk niet als je bier vervolgens niet te drinken blijkt. Een goed bier is volgens de auteurs van dit boek, Joost Houtman en Luc De Raedemaeker, dan ook een combinatie van een goed product én een goed verhaal.

In Op de fles gaan zij op zoek naar de verhalen die schuilgaan achter vele etiketten van bekende en minder bekende bieren. Ze beperken zich daarbij tot bieren van Belgische en Nederlandse bodem. Deze twee heren blijken een uitstekende combinatie in deze zoektocht, De Raedemaeker is biersommelier en kenner van de bierwereld bij uitstek, en Houtman weet als ghostwriter hoe je een boek moet schrijven.

De heren wisselen de achtergrondverhaaltjes over de bieretiketten af met interviews met interviews met marketeers, etiketontwerpers en brouwers, die soms alle in een enkele persoon samenkomen. Bijvoorbeeld in het geval van Erwin Vanmol, een cartoontekenaar die ook brouwer is. Of Johan Van Dyck, vroeger actief als marketinggoeroe bij onder andere Hoegaarden en Duvel Moorgat, en nu brouwer van Seef bier. Een bier dat tot het begin van de twintigste eeuw door veel brouwerijen in Antwerpen en omgeving werd gebrouwen, maar dat inmiddels totaal verdwenen was. Hij blies dit stukje Antwerps cultuurgoed nieuw leven in.

De verhalen achter de bieretiketten zijn onderverdeeld in twee verzamelhoofdstukken. Een bevat voornamelijk pikante, sensuele etiketten met sexuele toespelingen. Sex sells immers, ook in bierland. In het andere hoofdstuk zijn de verhalen die meer historisch geïnspireerd zijn opgenomen, waarbij legendes en al dan niet waargebeurde historische gebeurtenissen centraal staan. Het meest bizarre verhaal uit het eerste hoofdstuk is ongetwijfeld het bier Bottled Instinct, waarbij pikante reclamefoto’s van een model de mannelijke consument moeten verleiden een bier te nuttigen dat bereid is met gebruik van vaginale melkzuurbacteriën van datzelfde model.. “Mogen wij éven overgeven..?” Dacht ik met F. Jacobse. Dan heeft het Mata Haribier van de Amsterdamse brouwerij Oedipus een beter verhaal. Dit bier met etiket van een naakte Mata Haricartoon verwijst naar de Friese Margaretha Zelle, die in de jaren voor de Eerste Wereldoorlog furore maakte als exotische danseres. Ze kwam echter slecht aan haar eind, toen ze tijdens de oorlog door de Fransen als vermeende spionne werd geëxecuteerd.

Dan de historische sagen en legenden. In dit hoofdstuk lees je niet alleen over keizer Karel de Vijfde (Gouden Carolus) of Hertog Jan I van Brabant, die wij in Nederland kennen van het welbekende Hertog Janbier, maar die in België te zien is op het etiket van Primus. Dan niet in lichtelijk beschonken toestand met een bierpul in de hand, maar fier te paard om zich in het strijdgewoel te mengen. Het kan er ook veel gruwelijker aan toe gaan, bijvoorbeeld in het geval van het bier van Defenestration, waarbij figuren vanuit een toren uit het raam geworpen worden. Of wat te denken van La Guillotine, het executiemiddel van de Franse Revolutie bij uitstek, maar nu trots beeldmerk op een bierfles.

Het mooiste verhaal is echter dat achter La Corne du Bois des Pendus. Een hele mond vol, zeker als je niet zo thuis bent in Frans. Vrij vertaald gaat het hier om de hoorn van het bos der gehangenen. Een wat lugubere naam, en dan prijkt er ook nog een figuurtje bungelend aan een galgenkoord op het etiket. Met gevulde drinkhoorn in de hand, dat dan weer wel. Volgens de legende leefde er in de zeventiende eeuw in de streek tussen Bastenaken en Aarlen helemaal onderin België nabij Luxemburg, een bierbrouwer genaamd Cornelius. Hij brouwde het lekkerste bier van de regio maar hield zijn recept geheim. Nu woedde tijdens zijn leven de Dertigjarige Oorlog, een grootschalig Europees conflict. In 1639 werd het dorp waar Cornelius woonde geplunderd door soldaten, waarbij zij de gehele bevolking opknoopten in het nabijgelegen woud van Anlier. Het was daar dat Cornelius nog snel zijn geheime bierrecept kon begraven voordat ook hij gegrepen werd. Het woud van Anlier stond sindsdien bekend als het woud der gehangen, of Bois des Pendus. Het bos heeft grofweg de vorm van een hoorn, vandaar dat het ook wel La Corne, de hoorn, werd genoemd. Als hommage aan het bier van Cornelius is men begonnen La Corne te brouwen, en met succes.

Er staan nog tal van andere interessante, grappige en verrassende verhalen in het boek, dus als je van een goed verhaal tijdens of over je borrel houdt, lees dan vooral dit boek. Wees wel gewaarschuwd, je krijgt er dorst van.

Wouter van Dijk