Veelzijdig

Kazimir Malevich, Een ingewikkeld voorgevoel (Torso in een geel shirt), circa 1932
Een ingewikkeld voorgevoel
(Torso in een geel shirt)

Wie denkt dat de tentoonstelling Kazimir Malevich. De jaren van de figuratie in het Drents Museum achterhaald is omdat er vorig jaar al een tentoonstelling in het Stedelijk te zien was, heeft het mis. De tentoonstelling Kazimir Malevich en de Russische avant-garde (19 oktober 2013 – 2 februari 2014) in het Stedelijk Museum Amsterdam eindigde waar de tentoonstelling in het Drents Museum begint. In het Stedelijk werd als afsluiting van het Nederland-Rusland jaar 2013 een tentoonstelling georganiseerd als eerbetoon aan Malevich en de Russische avant-garde. In tegenstelling tot de tentoonstelling in Amsterdam waar met name de abstracte kunst van Malevich centraal stond, toont de tentoonstelling in Assen het latere en vrij onbekende, kleurrijke figuratieve werk.

Hoewel Malevich bekend staat als een van de belangrijkste grondleggers van de abstracte kunst, beheerste hij veel meer stijlen. Dit leert de bezoeker in het Drents Museum. Persoonlijk ben ik geen fan van moderne kunst, toch was ik onder de indruk van de veelzijdigheid van het werk van Malevich. Aan de hand van een aantal sleutelstukken wordt je als bezoeker meegenomen in de verschillende stijlperiodes van het impressionisme, symbolisme, kubisme en suprematisme. Hoewel deze laatste stroming als rode draad door de tentoonstelling loopt, komt juist het figuratieve werk aan bod. Wel is één van de vier zwarte vierkanten te zien in de tentoonstelling. Dit werk is immers een van zijn bekendste werken van het suprematisme. Ook in de tentoonstellingsopstelling schemert zijn suprematistische werk door. Zo is van bovenaf te zien dat deze haar vorm te danken heeft aan het werk Suprematisme: zelfportret in twee dimensies.

Suprematisme: zelfportret in twee dimensies (Stedelijk Museum) en tentoonstellingsopstelling Drents Museum)
Tentoonstellingsopstelling geïnspireerd op 'Suprematisme: zelfportret in twee dimensies'

Malevich richtte zich vanaf ongeveer 1915 op een nieuw type kunst, dat hij zelf ‘suprematisme’ noemde, geïnspireerd op het Latijnse woord supremus (voortreffelijk). In deze stroming wees hij alle sensualiteit en natuurlijke weergave af en maakte hij uitsluitend abstracte en geometrische patronen. Na de Revolutie van 1917 raakte Malevich betrokken bij het Volkscommissariaat voor Verlichting (Narkompros). Na 1928 veranderde de officiële kunstpolitiek in de Sovjet-Unie, toen het stalinistische regime de abstractie afkeurde en het werk van onder andere Malevich als ‘decadent’ bestempelde. Malevich kon niet meer in zijn eigen stijl blijven werken en exposeren en keerde noodgedwongen terug naar min of meer figuratieve schilderijen van het boerenleven, opgebouwd uit elementaire vormen. In de tentoonstelling zijn met name deze kleurrijke figuratieve werken te zien die hij vanaf 1928 tot zijn dood in 1935 maakte. Het is de meest onderbelichte periode uit zijn oeuvre.

Kostuums voor De overwinning op de zon
Kostuums voor De overwinning op de zon

Op de tentoonstelling is de grote variatie aan stijlen die Malevich beheerste, vertegenwoordigt. Zo toont Meisje zonder werk (circa 1920) dat Malevich een impressionistisch werk kon produceren, geïnspireerd op een schilderij van Claude Monet dat hij in 1904 zag. Drie vrouwen op de weg (circa 1930) toont een realistische, figuratieve studie en zijn zelfportret uit 1933 een Renaissanceportret. Naast schilderijen is ook een serie kostuums en ontwerptekeningen te zien die hij maakte voor de avantgardistische opera De overwinning op de zon die in 1913 werd opgevoerd in Sint Petersburg. Kortom, Malevich was van alle markten thuis.

Vera Weterings

De tentoonstelling Kazimir Malevich. De jaren van de figuratie is tot en met 15 maart 2015 te bezoeken in het Drents Museum in Assen.