Recensent: Vera Weterings
Jean-François Millet. Zaaier van de moderne kunst, onder redactie van Simon Kelly en Maite van Dijk
Uitgeverij THOTH i.s.m. Van Gogh Museum, Amsterdam 2019
ISBN 9789068687958
Paperback, met illustraties in kleur, notenapparaat, bibliografie, lijst van tentoongestelde werken, namenregister, fotoverantwoording en illustratieverantwoording.
208 pagina's
€ 29,95
Zaaier van de moderne kunst
“Voor mij is niet Manet docht Millet die essentieel moderne schilder die den horizon opende voor velen.”
Zo schreef Vincent van Gogh aan zijn broer Theo rond 3 februari 1884. Met deze woorden suggereert Van Gogh dat er een alternatieve moderne kunsttraditie bestond, die voortbouwde op het werk van de belangrijkste schilder uit de school van Barbizon, Jean-François Millet (1814-1875). Het is die aanname die het Van Gogh Museum heeft onderzocht aan de hand van een breed en internationaal scala aan avant-gardistische kunstenaars die zich rond de vorige eeuwwisseling lieten inspireren door Millet. Het resultaat is een uitvoerige publicatie en tentoonstelling met prachtige werken van de Franse meester en zeer gerenommeerde internationale schilders die zich (deels) hebben laten inspireren op zijn werk.
In de tentoonstelling en bijbehorende publicatie is te zien welke rol Millet vervulde bij de opkomst van een inventieve en vernieuwende moderne kunststroom die algemeen wordt beschouwd als de avant-garde. Met het onderzoek naar Millet pretendeert het Van Gogh Museum dan ook niet zozeer Millet te presenteren als de eerste ‘moderne’ kunstenaar. Zo is er geen uitvoerige aandacht voor de invloedrijke naturalistische traditie die uit Millets werk voortkwam. De publicatie en tentoonstellingen presenteren Millet juist om de vaak veronachtzaamde voorbeeldrol die hij speelde bij kunstenaars als Vincent van Gogh, Claude Monet, Giovanni Segantini, Winslow Homer, Paula Modersohn-Becker, Kazimir Malevich, Edvard Munch en Salvador Dalí.
Millets werk vormde een landelijke tegenhanger van het stedelijk modernisme van Manet al kreeg hij tijdens zijn leven vaak kritiek op zijn boerenschilderijen. Dit, vanwege zijn radicale en rauwe schildertechniek en om de scherpe maatschappijkritiek die erin besloten zou liggen. Vlak na zijn dood werd hij echter omarmd als een nationale held die het Franse platteland in al zijn glorie had vastgelegd. Zijn faam strekte zich uit van Europa tot aan Amerika en Rusland, en tot ver in de twintigste eeuw vormde hij een inspiratiebron door zijn moderne stijl en zijn empathische verbeelding van het boerenleven.
Het boek start met het onder de loep nemen van Millets artistieke loopbaan en de radicale lading van zijn werk. Hierdoor heeft de lezer een beter begrip van het belang van zijn werk bij latere generaties kunstenaars. In de overige essays is specifiek aandacht voor de rol die Millet speelde bij diverse kunstenaars, zowel impressionisten als postimpressionisten. Ook is er aandacht voor de invloed die hij had op Van Gogh en een grote groep internationale kunstenaars voor en na 1900. De kunstenaars die Millet inspireerde, ontwikkelden elk hun eigen afwijkende interpretatie van zijn werk; van Van Goghs spirituele vereenzelviging en Gauguins synthetische fascinatie tot Dali’s seksueel getinte interpretatie.
Het boek is rijk geïllustreerd met paginagrootte afbeeldingen van de kunstwerken. Regelmatig worden werken van Millet geplaatst naast een latere tegenhanger om de overeenkomsten en verschillen in een oogopslag duidelijk te maken. Het prachtige beeldmateriaal vult niet alleen de essays aan die laten zien hoe groot de impact was van Millet op vele generaties kunstenaars. De vele kunstwerken die het boek sieren, maken de publicatie bovendien tot een fijne tentoonstellingscatalogus, een ware lust voor het oog met de nodige achtergrondinformatie. Zo zullen zowel kunstliefhebbers als kunstkenners deze publicatie kunnen waarderen om het diepgaande begrip voor Millets radicale schildertechniek en de vertaling ervan door latere generaties.
Vera Weterings
De tentoonstelling Jean François Millet. Zaaier van de moderne kunst is nog tot en met 5 januari 2020 te zien in het Van Gogh Museum in Amsterdam.