Controverses

Recensent: Vera Weterings

Controverses. Beelden van de antieke wereld in het heden, Antoon van Hooff, Tom Buijtendorp en Daan Nijssen met een inleiding van Kim Beerden

Uitgeverij Omniboek i.s.m. Week van de Klassieken, Utrecht 2020
ISBN 9789401917056

Paperback, met illustraties in zwart-wit en notenapparaat.
64 pagina’s
€ 3,99

Controverses

Het thema van deze Week van de Klassieken is controverse. Net als voorgaande jaren verschijnt er bij dit thema ook een speciaal boekje, een traditie die Uitgeverij Athenaeum, Ambo Anthos, Amsterdam University Press en Uitgeverij Omniboek al een aantal jaren in ere houden. Dit jaar kwam het themaboekje bij Uitgeverij Omniboek vandaan en sluit het aan bij het thema controverses en onderzoeken drie auteurs hoe de oudheid vandaag de dag voor verschillende doeleinden ingezet wordt. Zo onderzoekt classicus Anton van Hooff hoe controversieel homoseksualiteit was in de oudheid. Archeoloog Tom Buijtendorp pleit voor 'historische alertheid' om misbruik van het verleden te voorkomen. En oudheidkundige Daan Nijssen houdt de beelden van de moderne Iraniërs van Cyrus de Grote en Darius I tegen het licht. Het boekje wordt ingeleid door classica Kim Beerden van de Universiteit Leiden.

Dit themaboekje borduurt in zekere zin voort op het vorige themaboekje van de hand van Jona Lendering waarin hij beschreef hoe we tegenwoordig met de beste bedoelingen met een hedendaagse bril een verleden zien dat er in werkelijkheid niet was, geïllustreerd met de regelmatig wisselende perspectieven op het verschijnsel migratie, het thema van de Week van de Klassieken 2019. Hij wees de lezer erop dat het belangrijk is te realiseren dat we naar de oudheid kijken vanuit een totaal andere samenleving, waarvan we bovendien maar een beperkt aantal selectieve en imperfecte bronnen bezitten. Desalniettemin wordt de oudheid sinds de renaissance voor verschillende doeleinden ingezet, bijvoorbeeld door politici die klassieke voorbeelden aanhalen in hun betoog. In dit themaboekje staan niet zozeer de academische debatten en de receptiegeschiedenis centraal, maar juist hoe het beeld van de oudheid wordt gebruikt of zelfs misbruikt. Zo gaat het thema controverses gedurende de Week van de Klassieken en in dit themaboekje juist over onze samenleving in het recente verleden, de beelden van de oudheid én de emoties en discussies die hierdoor worden opgewekt.

In het stuk van Tom Buijtendorp wijst hij erop dat het in de praktijk vaak een uitdaging is om met historische scherpte én historische alertheid weg te blijven van ongewenste politieke sturing. Het blijft daarom verstandig de controverse over de ruimte voor maatschappelijke relevantie van de klassieken eeuwig levend te houden, zij het met de nodige alertheid. Deze alertheid bij historische vormen van inzicht vat Buijtendorp samen met tien steekwoorden, voor het gemak allemaal beginnend met de letter i van inzicht. Zo biedt hij de lezer handvatten bij het bestuderen van de oudheid en probeert hij misvattingen en misinterpretaties te voorkomen. Misinterpretaties komen wat historische onderwerpen regelmatig voor. Een eerder voorbeeld dat in het themaboekje wordt aangehaald door Anton van Hooff is de misvatting dat homoseksualiteit in de oudheid doodgewoon was. Uit zijn bijdrage blijkt dat dit een grove generalisaties is en dat homoseksualiteit toen ter tijd wel degelijk controversieel was. Het themaboekje wordt afgesloten met een bijdrage van Daan Nijssen waarin hij bespreekt hoe de tekst op de Cyruscilinder wel of geen rol kan spelen in de discussies over eurocentrisme doordat deze Cyruscilinder geregeld aan wordt getypeerd als mensenrechtenmanifest.

Controverses is een handzaam boekje, dat ondanks het beknopte formaat toch genoeg stof tot nadenken biedt – net als voorgaande themaboekjes. Het boekje maakt duidelijk dat de oudheid in de huidige samenleving nog levend is en dat beelden van de oudheid én emoties en discussies die hierdoor worden opgewekt nog altijd actueel zijn.

Vera Weterings

Gedurende de Week van de Klassieken plaatst Hereditas Nexus extra blogs en boekrecensies over de Oudheid. Ook zijn recensies van eerder verschenen themaboekjes te vinden op de website.