Recensent: Vera Weterings
De geboorte van Rome, de opkomst van het grootste wereldrijk aller tijden, Anthony Everitt

(vertaald door Corrie van den Berg en Carola Kloos, oorspronkelijke titel The Rise of Rome. The Making of the World’s Greatest Empire)

Uitgeverij Ambo Anthos, Amsterdam 2012
ISBN 978 90 263 2618 9

Paperback met kleurenillustraties, kaarten, chronologie, bronnen, notenapparaat, bibliografie en register
438 pagina’s
€ 29,95

 

De geboorte van Rome

Veel classici hebben zich gestort op de oorzaken van het verval en de ondergang van het Romeinse Rijk, in navolging van Edward Gibbons’ The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1766-1788). In De geboorte van Rome kiest Anthony Everitt ervoor om een minder bekende passage uit de Romeinse geschiedenis te behandelen; het begin van het grote rijk. In dit werk gaat hij in op vraagstukken zoals, hoe is het rijk ontstaan en hoe wisten de Romeinen de toen bekende wereld te veroveren?

Anthony Everitt is gasthoogleraar kunst- en cultuurbeleid aan de Nottingham Trent University en publiceert regelmatig in onder meer The Guardian en the Financial Times. Van zijn hand verschenen eerder de biografieën Hadrianus, Augustus en Cicero, de lezer die dan ook meer wil weten over de periode na ‘de geboorte van Rome’ kan deze biografieën tot zich nemen, aldus Everitt in zijn inleiding:

“Daarin (lees: Everitt’s biografieën) vindt hij (lees: de lezer) een uitvoerige beschrijving van Romes bloederige transformatie van een gedeeltelijke democratie in een totale autocratie.” (p. 13)

De geboorte van Rome is opgedeeld in drie delen. Everitt heeft hiervoor gekozen omdat de bronnen die hij voor zijn werk heeft gebruikt uiteenlopend zijn van aard. Het eerste deel ‘legenden’ behandelt de koningstijd, een periode waarin de meeste beschreven gebeurtenissen niet historisch zijn of niet op de beschreven manier hebben plaats gevonden. In dit deel haalt Everitt bekende mythen aan, denk hierbij aan het verhaal van Paris en de appel, dat uiteindelijk leidde tot de Trojaanse oorlog, en het verhaal van Dido en de stichting van Carthago.

Het tweede deel ‘verhalen’ gaat over de verovering van Italië en de strijd om de staatsinrichting. In dit deel lopen feit en fictie door elkaar. Zo wordt bijvoorbeeld de nederlaag tegen de Kelten behandeld, waarbij de Romeinen een bedrag van duizend pond goud moesten uitbetalen. Het verhaal gaat dat de Romeinse bevelhebber bezwaar maakte, waarna de Keltische leider Brennus zo brutaal was zijn zwaard op de weegschaal met standaard gewichten te gooien, waardoor het bedrag nog hoger werd dat de Romeinen moesten betalen. De gebeurtenis wordt herinnerd met de bekende Latijnse woorden vae victis (wee de overwonnenen).

Everitt eindigt zijn boek met het derde deel ‘geschiedenis’, hierin vertelt hij over de republiek als mediterrane grootmacht, een periode waarbij de bronnen zo veel mogelijk objectiviteit en accuratesse nastreven. Everitt gebruikt voor De geboorte van Rome een grote variatie aan antieke bronnen om zijn verhaal te vertellen. Als een goede oudhistoricus trekt hij hierbij met recht de historiciteit in twijfel. Dit doet hij in zijn notenapparaat, om de lezer er niet direct mee te vermoeien en niet telkens zijn verhaal te onderbreken.

In dit laatste deel, geschiedenis, eindigt Everitt met de burgeroorlog tussen Sulla en Marius in de eerste eeuw voor Christus en de regelingen die Pompeius als staatsman voor het oosten heeft getroffen. In dit deel vertelt Everitt hoe de macht van Rome uitspreidde over het Italische schiereiland. Ook besteedt hij aandacht aan de vele oorlogen van Rome met onder andere Hannibal, Mithridates en Pyrrhus.

Everitt slaagt erin met De geboorte van Rome een werk te schrijven waarbij een mooie balans tussen mythen, verhalen en geschiedenis is opgetekend. Aan de hand van de vele (binnenlandse) conflicten en oorlogen laat Everitt zien welke oorsprong het machtige Romeinse Rijk had. Everitt verwoordt het zelf erg mooi in zijn nawoord:

“Vaak wordt gezegd dat de geschiedenis door de overwinnaars geschreven wordt, maar in het geval van Rome waren het vooral de verliezers die bepalend waren voor het verhaal.” (p. 379)

De lezer kan zich in De geboorte van Rome heerlijk onderdompelen in de vele mythen, geschiedenissen en verhalen over de opkomst van het Romeinse Rijk. De vlotte pen van Everitt maakt het werk tot een page turner. Zowel de geïnteresseerde leek als de classicus zullen dit werk met plezier lezen, Everitts schrijfwijze is zo beeldend dat de geschiedenis haast tot leven wordt gewekt. Al met al, biedt De geboorte van Rome een heerlijk toegankelijke inleiding in de opkomst van het Romeinse Rijk.

Vera Weterings