Hanzestad Hoorn staat dit jaar in het teken van VOC-schip De Halve Maen. Op dinsdagavond, 21 april 2015, werd tijdens de campagne ‘Ons echte goud’ van de Nationale Museumweek het vijfde pronkstuk in Hoorn onthuld: een prachtige projectie van het VOC-schip de Halve Maen dat op een waterscherm de haven van Hoorn binnen voer. Ook was een schaalmodel van het VOC-jacht de Halve Maen, een bruikleen van Museum Hannemahuis, enige tijd in het Westfries Museum te bewonderen. Inmiddels is dit schaalmodel verplaatst naar Centrum Varend Erfgoed Hoorn. Hier is namelijk vanaf 30 mei een replica te bezoeken van De Halve Maen van het New Netherlands Museum. Het replica-schip begon op woensdag 22 april in IJmuiden met een zeiltocht naar Hoorn, waar het op 23 mei de haven binnenvoer.

De Halve Maen was een VOC-jacht dat in 1608 voor de Kamer van Amsterdam werd gebouwd. Het schip was vanaf 1609 tot omstreeks 1618 in gebruik en is in Batavia door een brand verloren gegaan. Aan boord van het schip voeren zo’n vijftien tot twintig man. De Halve Maen is bekend geworden door de reizen van Engelsman Henry Hudson. Hij was in 1607 in Spitsbergen geweest en een jaar later zelfs tot Nova Zembla. Op 8 januari 1609 sloot hij een contract met de Kamer van Amsterdam om een route via het noordoosten naar Indië te ontdekken. De Halve Maen vertrok op 6 april 1609 vanaf de rede van Texel.

Hudson was eigenwijs en besloot tegen de strikte orders van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in via de Noordkaap voor een westelijke doorvaart te kiezen. Met De Halve Maen voer Hudson langs de Faroër, New-Foundland en Nova-Scotia waarna hij begin september aankwam bij de kust van het latere Nieuw-Nederland, nu beter bekend als New York. Op een gegeven moment dacht Hudson de noordwestpassage gevonden te hebben. Bij Albany keerde hij echter om, omdat de rivier te ondiep en te smal werd. Later werd dit water naar hem vernoemd: de Hudson Baai.

Hoewel Hudson de Noordwestelijke doorvaart nooit heeft gevonden, heeft zijn schip toch de loop van de geschiedenis veranderd. Zo zette hij aan tot de stichting van de kolonie Nieuw-Nederland, met Nieuw-Amsterdam als belangrijkste vestiging. Nederland deed in 1909, zo’n driehonderd jaar nadien New York een replica van De Halve Maen cadeau. Dit schip ging in 1934 helaas door een brand verloren. Het replica-schip dat nu in Hoorn ligt, is in 1989 gebouwd op initiatief van dr. Andrew Hendricks, een Amerikaan met Nederlandse wortels. Hendricks hoopte met de bouw van het schip de herinnering aan de bijdrage van de Nederlandse kolonisten aan de Amerikaanse geschiedenis levend te houden.

Nu ligt het schip in Hoorn afgemeerd op de zuidpunt van het gerestaureerde Oostereiland. Hier zal het schip de komende vijf jaar te bezoeken zijn. Op ditzelfde eiland is het Museum van de Twintigste Eeuw gevestigd waar momenteel een overzichtstentoonstelling over veertig jaar Playmobil te zien is met onder andere een Playmobil-variant van De Halve Maen. Zo staat Hoorn in zijn geheel in het teken van De Halve Maen.

Vera Weterings