Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk

Recensent: Vera Weterings

Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk, onder redactie van Lucas Petit en Daniele Morandi Bonacossi

Sidestone Press, Leiden 2017
ISBN 978 90 8890 546 9

Gebonden, met illustraties in kleur en zwart-wit, literatuur, verklarende woordenlijst en register
152 pagina’s
€ 19,95

Nineveh

Nineveh bestaat inmiddels alleen nog maar uit enkele ruïnes in Irak, maar was eens de grootste stad ter wereld. Het was de hoofdstad van het machtige Assyrische Rijk. In 2014 vatte het Rijksmuseum van Oudheden het plan op om een tentoonstelling over deze mysterieuze stad te maken. Nooit eerder was immers zo’n grote tentoonstelling over deze stad georganiseerd. Onderzoek naar de geschiedenis van de stad, de legendarische verhalen en de negentiende-eeuwse zoektocht van westerse archeologen leverden genoeg materiaal op voor een grote overzichtstentoonstelling en twee publicaties.

In de tentoonstelling krijgt de bezoeker een kennismaking met Nineveh aan de hand van 250 van Nineveh’s topstukken die in musea over de hele wereld verspreid raakten. De tentoonstelling laat de bezoeker kennismaken met een wereldstad die in de vergetelheid raakte. Het verhaal van deze hoofdstad van het machtige Assyrische Rijk wordt over een periode van zo'n 9.000 jaar behandeld. Na een korte introductie wordt de bezoeker ondergedompeld in de geschiedenis van Nineveh; van de vernietiging van de stad en de mythevorming erover tot de opgravingsgeschiedenis. Vervolgens is er aandacht voor de cultuurgeschiedenis van de stad. De archeologische objecten krijgen kleur door de vele reconstructiefilmpjes van de prachtige paleizen die zijn gevonden en van de tuinen die in Nineveh moeten hebben gelegen.  Van de rijke historie van Nineveh en haar bewoners wordt in de tentoonstelling vervolgens de stap naar het heden gemaakt en is er aandacht voor erfgoed in crisissituaties en manieren om het verleden voor de toekomst te behouden. Sluitstuk van de tentoonstelling vormt een 3D-reconstructie van reliëfs uit het paleis dat de Assyrische koning Sennacherib rond 704 voor Christus in Nineveh liet bouwen.

Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk is de publiekspublicatie gebaseerd op de vertaalde teksten uit de wetenschappelijke Engelse publicatie Nineveh, the Great City. Symbol of Beauty and Power (2017) waarvoor wetenschappers van over de hele wereld bijdragen leverden over de lange geschiedenis van Nineveh en de rijkdom van haar materiële cultuur. Voor dit publieksboek zijn inleidingen en kaderteksten toegevoegd om de tekst zoveel mogelijk één geheel te laten vormen. Wat begon met korte artikelen, eindigde als een mooi publieksboek dat laat zien hoe de stad kunstenaars en archeologen inspireerde. Daarnaast is er ook in de publicatie de nodige aandacht voor huidige erfgoedkwesties.

Zo werd in 2014 en de daaropvolgende jaren duidelijk dat de geschiedenis van een historische vindplaats nooit eindigt. De resterende ruïnes van Nineveh werden moedwillig vernietigd. Doordat Nineveh ruim tweehonderd jaar lang uitgebreid is onderzocht door reizigers, archeologen, historici, assyriologen en vele andere wetenschappers van over de hele wereld is toch veel informatie over het tastbare en ontastbare erfgoed van het oude Nineveh bewaard gebleven en gebundeld in dit boek. Aan de hand van diverse korte hoofdstukken krijgt de lezer een introductie in de rijke historie van deze wereldstad: van het archeologisch onderzoek door de eeuwen heen tot de recente verwoestingen en van de mythen over Nineveh tot de culturele geschiedenis.

De rijke historie van de stad wordt behandeld aan de hand van thema’s zoals bijgeloof, handel en dagelijks leven. Zo is er aandacht voor legendarische koningen zoals Sennacherib en Assurbanipal die monumentale paleizen, tempels en enorme bibliotheken, versierd met prachtige reliëfs bouwden. Ook wordt duidelijk dat de legendarische tuinen van Babylon zich eigenlijk in Nineveh bevonden. Zo staat op een kleiprisma van Sennacherib beschreven dat hij in 694 voor Christus de grond naast zijn nieuwe Zuidwestpaleis had opgehoogd en er tuinen had aangelegd. Hij omschrijft deze tuinen zelf als een ‘wonder voor alle volken’ gecreëerd, waarmee hij doelde op de harmonieuze eenheid van het paleis en de tuin. Deze tuinen waren ‘hangend’, aangelegd op stenen terrassen die op arcades rustten. Desondanks werden de tuinen per abuis door klassieke schrijvers aan de stad Babylon gekoppeld doordat Nineveh werd verward met Babylon, Sennacherib met de Babylonische koning Nebukadnezar en de Tigris met de Eufraat.

Al met al is Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk wederom een helder en goed verzorgde publicatie bij een prachtige tentoonstelling. Zoals we gewend zijn van het Rijksmuseum van Oudheden is het boek ook weer rijkelijk geïllustreerd en bieden de teksten zowel een inleiding in het onderwerp als de nodige verdieping. Kortom, de tentoonstellingspublicatie is een informatieve én fraaie aanvulling op de tentoonstelling en voor wie na het lezen van de publiekspublicatie nog steeds nieuwsgierig is kan teruggrijpen op de wetenschappelijke publicatie.

Vera Weterings

De tentoonstellingen Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk en Along the Road to Nineveh zijn tot en met 25 maart 2018 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden te bezoeken.