200 soorten groen

Recensent: Vera Weterings

200 soorten groen - Botanische kunst van Franz en Ferdinand Bauer, Terry van Druten en Esther van Gelder

Uitgeverij THOTH i.s.m. Teylers Museum, Amsterdam 2019
ISBN 9789068687729

Paperback, met illustraties in kleur
96 pagina's
€ 17,95

200 soorten groen

Het Teylers Museum organiseerde in het voorjaar van 2019 een overzichtstentoonstelling de botanische kunstenaars Franz en Ferdinand Bauer. Een thema dat goed past bij het wetenschapsmuseum. Rond 1800 vormde botanie immers een van de voorposten van de wetenschap. en een spil in de wedijver tussen Europese mogendheden. Wie als eerste een nieuw nuttig gewas bemachtigde, kon daarmee grote winst behalen. Botanische tekeningen speelden een centrale rol in de verspreiding van zulke kennis. De tekeningen van de broers Bauer behoren tot de uitzonderlijkste botanische kunstwerken ooit gemaakt, terwijl ze relatief onbekend zijn in Nederland.

Bij de tentoonstelling in het Teylers Museum verschijnt een publicatie waarin het verhaal verteld wordt van het leven en werk van de Oostenrijkse kunstenaars broers. Ferdinand Bauer (1760-1826) bracht tijdens wetenschappelijke expedities naar het Ottomaanse Rijk en met de eerste omvaart van Australië de natuurlijke rijkdom in kaart met behulp van een gedetailleerd nummeringssysteem waarmee hij ruim duizend kleurnuances kon onderscheiden. Franz (1758-1840) vestigde zich in Engeland als de eerste botanische tekenaar van de Royal Botanic Gardens van Kew. Daar bestudeerde hij planten, bloemen en dieren tot op de cel en perfectioneerde hij zowel zijn artistieke als zijn botanische kwaliteiten, met als resultaat talloze tekeningen van grote schoonheid en microscopisch detail. Beide broers publiceerden beroemde botanische boeken zoals Ferdinands Flora Graeca (1806-1840) en Franz’ Strelitzia Depicta (1818), waar maar enkele exemplaren van bewaard zijn gebleven. De bibliotheek in Teylers Museum bezit het enige exemplaar van Flora Graeca in Nederland.

Naast een essay over het leven en werk van de broers is een ander essay gewijd aan boeken als kunstwerken. Een onderwerp dat goed aansluit op de omgeving waarin de broers werkzaam waren. Als botanische kunstenaars die bijna uitsluitend in opdracht van de adel en wetenschappers werkten, kenden zij de wereld van het luxe natuurhistorische boek maar al te goed. Opmerkelijk is de haat-liefde verhouding die de broers met deze wereld hadden; hoewel het hen eeuwige roem bracht, gaf het tegelijkertijd een hoop frustratie. De broers Bauer leerden de wereld van de botanische boeken kennen via hun eerste mentor Norbert Boccius (1731-1806) van wie ze botanische en farmaceutische werken natekenden. De gebroeders kregen via Boccius ook toegang tot de luxueuzere uitgaven in de vorstelijke bibliotheek van de Liechtensteins.

De interessante achtergrondverhalen over de broers en hun werk worden begeleid met schitterende paginagrootte afbeeldingen van de tekeningen van Franz en Ferdinand. Dat maakt deze rijkelijk geïllustreerde tentoonstellingsuitgave niet alleen tot een fraai naslagwerk, maar een bijzonder mooie souvenir van de tentoonstelling.

Het Teylers Museum organiseerde in het voorjaar van 2019 een overzichtstentoonstelling de botanische kunstenaars Franz en Ferdinand Bauer. Een thema dat goed past bij het wetenschapsmuseum. Rond 1800 vormde botanie immers een van de voorposten van de wetenschap. en een spil in de wedijver tussen Europese mogendheden. Wie als eerste een nieuw nuttig gewas bemachtigde, kon daarmee grote winst behalen. Botanische tekeningen speelden een centrale rol in de verspreiding van zulke kennis. De tekeningen van de broers Bauer behoren tot de uitzonderlijkste botanische kunstwerken ooit gemaakt, terwijl ze relatief onbekend zijn in Nederland.

Ferdinand Bauer (1760-1826) bracht tijdens wetenschappelijke expedities naar het Ottomaanse Rijk en met de eerste omvaart van Australië de natuurlijke rijkdom in kaart met behulp van een gedetailleerd nummeringssysteem waarmee hij ruim duizend kleurnuances kon onderscheiden. Franz (1758-1840) vestigde zich in Engeland als de eerste botanische tekenaar van de Royal Botanic Gardens van Kew. Daar bestudeerde hij planten, bloemen en dieren tot op de cel en perfectioneerde hij zowel zijn artisitieke als zijn botanische kwaliteiten, met als resultaat talloze tekeningen van grote schoonheid en microscopisch detail. Beide broers publiceerden beroemde botanische boeken zoals Ferdinands Flora Graeca (1806-1840) en Franz’ Strelitzia Depicta (1818), waar maar enkele exemplaren van bewaard zijn gebleven. De bibliotheek in Teylers Museum bezit het enige exemplaar van Flora Graeca in Nederland.

Vera Weterings

De tentoonstelling 200 soorten groen in het Teylers Museum in Haarlem liep van 1 februari tot en met 12 mei 2019.