Carthago

Schilderij_Punische_haven_Carthago(1)
Schilderij: zicht op de Punische haven van Carthago | Collectie: Musée national de Carthage, Tunesië | Foto: Rijksmuseum van Oudheden

Ceterum censeo Carthaginem esse delendam

Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden.

Zo luidt de Latijnse uitspraak van de Romeinse senator Cato Maior (234-149 voor Christus). Het verhaal gaat dat Cato in elke Senaatsvergadering zijn redevoering eindigde met deze spreuk. Of de spreuk daadwerkelijk door hem werd gebruikt, wordt heden ten dage betwijfeld. De Latijnse uitdrukking wordt immers voor het eerst gebruikt in 1821 door Franz Fiedler. Wel moge duidelijk zijn dat de strekking toepasbaar was. Immers staat in Plutarchos in het Oud-Grieks Cato geciteerd met de volgende uitspraak:

Δοκεῖ δὲ μοι καὶ Καρχηδόνα μὴ εἰναι. (Βίοι Παράλληλο)

En het lijkt me goed als Carthago er niet meer zou zijn (Parallelle levens)

Waar kwamen deze haatgevoelens jegens Carthago vandaan? Carthago was in de Klassieke Oudheid een van de meest spraakmakende havensteden. De Feniciërs maakten er vanaf de negende eeuw voor Christus een handels- en machtsimperium van met een uitgebreid netwerk in het Middellandse Zeegebied en Afrika. Sinds de vijfde eeuw voor Christus beheerste de Carthaagse vloot zelfs grote delen van de Middellandse Zee, dit maakte Carthago een geduchte tegenstander van het opkomende Rome. Na drie felle oorlogen is Carthago uiteindelijk in 146 na Christus door de Romeinen volledig verwoest. Honderd jaar later is de stad opnieuw opgebouwd onder keizer Augustus en werd het de hoofdstad van de Romeinse provincie Africa. Zo kwam Carthago opnieuw tot bloei.

Carthago kent – mede vanwege zijn gunstige ligging aan de Middellandse Zee – een rijk verleden. Typerend voor de stad was haar haven: achter de langwerpige handelshaven lag een cirkelvormige militaire haven met in het midden een eiland waar de admiraliteit de zee in de gaten hield. Het Rijksmuseum van Oudheden wijdt voor het eerst een tentoonstelling aan Carthago en heeft zich voor het ontwerp van de zalen laten inspireren door de karakteristieke Carthaagse haven.

IMG_3107De tentoonstelling is verdeeld in twee zalen waarbij de eerste zaal gericht is op de eerste bloeiperiode van de stad en de oprichtingsmythe. Zo gaat het verhaal dat Dido als eerste heerser van Carthago een stuk grond aan de Noord-Afrikaanse kust in gebruik mocht nemen ter grootte van een runderhuid. Dido sneed de huid in smalle reepjes en legde deze achter elkaar, zodat ze zich een aanzienlijk stuk grond kon toe-eigenen.

IMG_3090Uiteraard wordt ook aan de herontdekking aandacht besteed middels de aantekeningen van de Nederlandse militair ingenieur Jean Emile Humbert (1711-1839). Humbert kon dankzij zijn werkzaamheden als ingenieur braakliggend terrein onderzoeken, ook al was archeologisch onderzoek in Tunis niet toegestaan. Humbert vond complete grafsteles en maakte tekeningen van ruïnes en oudheden die hij tegenkwam. Terug in Nederland probeerde hij in 1819 zijn verzameling oudheden en aantekeningen te verkopen. IMG_3098Hierdoor kwam hij in contact met professor C.J.C. Reuvens, de eerste directeur van het Rijksmuseum van Oudheden, die meteen gefascineerd was door zijn vondsten. Het museum kocht zijn verzameling en plande een nieuwe expeditie voor Humbert. In de tentoonstelling zijn onder andere aantekeningen van Humbert te zien en ook objecten die hij heeft opgegraven en aangekocht. Daarnaast biedt de tentoonstellingen bijzondere voorwerpen, zoals een scheepsram uit 260 voor Christus en een terracotta beeld van een godin met een leeuwenhoofd uit de eerste eeuw na Christus.

In de tweede zaal wordt het verhaal verteld van de vernietiging door Rome, de wederopbouw onder keizer Augustus en het in de vergetelheid raken van de stad tot de negentiende eeuw.

IMG_3093Hoewel de vele levens van Carthago nauwelijks samen te vatten zijn in slechts twee museumzalen, weet het Rijksmuseum van Oudheden een goede compilatie te maken met ruim tweehonderd prachtige werken die gepresenteerd worden in thema’s over het dagelijks leven, de dood, godsdienst, en de Punische oorlogen. De mythe, Hannibal, Dido en Aneas en de ontdekking door Humbert komen in vogelvlucht aan bod in de mooie presentatie.

Vera Weterings

De tentoonstelling Carthago is tot en met 10 mei 2015 in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden te bezoeken.

One thought on “Carthago

  1. Pingback:

Comments are closed.