Dierenboek

De Gessner/Platter albums | Bijzondere Collectie Universiteit van Amsterdam

Stel je voor, een tijd waarin Amerika nog amper een halve eeuw geleden was ontdekt en nieuwe diersoorten bij elke ontdekkingsreis opdoken. Het moet voor de Europeanen van de zestiende eeuw een bijzondere kennismaking zijn geweest om via afbeeldingen in boeken nieuwe diersoorten te leren kennen. Dierentuinen zoals wij ze vandaag de dag kennen, bestonden immers nog niet. Alleen voor rijke burgers kwamen er in de zestiende en zeventiende eeuw menagerieën op. Een menagerie is een privécollectie van wilde en exotische dieren.

De Gessner/Platter-albums | Bijzondere Collecties, Universiteit van Amsterdam
De Gessner/Platter albums | Bijzondere Collectie Universiteit van Amsterdam

De Zwitserse arts en natuuronderzoeker Conrad Gessner (1516–1565) geldt dankzij zijn boek Historiae animalium als de grondlegger van de zoölogie. Gessner wilde in dit vierdelige werk, verschenen tussen 1551 en 1558, alle kennis over de toen bekende diersoorten bijeenbrengen. Essentieel waren de illustraties: 812 van de ruim 3000 pagina’s waren gevuld met houtsneden van de meest uiteenlopende dieren.

Bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam worden twee zestiende-eeuwse albums met prachtige tekeningen van dieren bewaard. Een aantal tekeningen is gebruikt als voorbeeld voor de prenten in de Historiae animalium, het beroemde dierenboek van Conrad Gessner. De albums zijn aangelegd in Basel door de anatoom en bioloog Felix Platter (1536–1614), een leerling en vriend van Gessner. Later kwamen de albums in bezit van de Remonstrantse Gemeente in Amsterdam; hoe is niet bekend. De bibliotheek van de Remonstrantse Gemeente is sinds 1878 als bruikleen ondergebracht bij de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam en wordt beheerd door de Bijzondere Collecties van de UvA.

De beide albums bevatten samen 369 bladen met tekeningen in waterverf. Eén album is gevuld met afbeeldingen van vissen, krabben, schelpdieren en andere zeewezens. Het andere album heeft afbeeldingen van zoogdieren – waaronder honden, schapen en herten, maar ook panters, tijgers en kamelen – en van insecten, reptielen en amfibieën. De tekeningen vallen op door hun realisme en gedetailleerdheid. Ze zijn gemaakt door verschillende kunstenaars.

Vera Weterings