George Stubbs – De man, het paard, de obsessie

In het Mauritshuis opent komende donderdag een tentoonstelling rondom Engelands meest vermaarde portrettist van paarden: George Stubbs (1724-1806). George Stubbs vestigde zijn reputatie met uitzonderlijke composities van paarden. Aan zijn succes lag een diepgravende studie van de anatomie van het paard ten grondslag, waarvoor de kunstenaar zelfs eigenhandig deze dieren ontleedde. Hierdoor kon Stubbs op een ongekend levensechte wijze de paarden schilderen.

Het pronkstuk van de tentoonstelling is zijn meesterwerk Whistlejacket. Het schilderij springt eruit door zijn gigantische formaat en gave weergave van het paardenlichaam op een lege achtergrond. Waarom koos Stubbs ervoor om de achtergrond van dit meesterwerk leeg te laten? Het was heel ongebruikelijk voor de achttiende eeuw waarin vooral paarden in combinatie met hun baas worden afgebeeld. Whistlejacket was een renpaard van één van Stubbs’ belangrijkste en meest vermogende opdrachtgevers: de vooraanstaande politicus Charles Watson-Wentworth, 2nd Marquess of Rockingham. Het portret van Whistlejacket was oorspronkelijk bedoeld als ruiterportret van Koning George III. Toen opdrachtgever Charles Watson-Wentworth het portret in half-voltooide staat zag, was hij zo enthousiast dat hij Stubbs opdroeg het werk te laten zoals het was. En zo heeft het portret de tijdloze uitstraling gekregen die het nu zo bijzonder maakt. Tegenwoordig is het werk onderdeel van de collectie van de National Gallery in Londen en ter gelegenheid voor deze tentoonstelling voor het eerst op het Europese vasteland te zien.

In de tentoonstelling zijn echter niet alleen schilderijen te zien – maar liefst dertien stuks – maar ook tien anatomische tekeningen en het skelet van het meest legendarische renpaard aller tijden: Eclipse. Eclipse (1764-1789) was een volbloed renpaard dat tussen 1769 en 1770 door zijn onovertroffen snelheid al zijn races won en de geschiedenis is ingegaan als ‘Eclipse first and the rest nowhere’. Toen in 1770 niemand meer een paard tegen Eclipse durfde in te zetten, werd het dier een zeer succesvolle dekhengst. Eclipse kreeg maar liefst 930 nakomelingen, waarvan een derde ook succesval was als renpaard. Na zijn dood werd het skelet van Eclipse onderdeel van de collectie van de Royal Veterinary College. In de tentoonstelling in het Mauritshuis wordt zijn skelet getoond tezamen met een zeldzame olieverfstudie die Stubbs van Eclipse maakte toen het paard nog aan het begin van zijn vermaarde carrière stond.

De tentoonstelling zet Stubbs neer als een succesvol paardenportrettist in Engeland.  Zijn werk laat zien hoe hij echte portretten van paarden schilderde in plaats van schilderijen met paarden erop. Daarbij wist hij als geen ander wist zowel de fysieke eigenschappen als het karakter van het paard te vangen. Stubbs is dan ook niet alleen een kunstenaar, maar door zijn nauwkeurige bestudering van de natuur ook een wetenschapper. Door zijn anatomische kennis wist Stubbs paarden op een ongeëvenaarde manier te schilderen. Hij maakte echter niet alleen kunst, maar publiceerde in 1766 ook het boek The Anatomy of the Horse. Dit werd hét standaardwerk op het gebied van de anatomie van het paard.

In de tentoonstelling komt de veelzijdigheid van Stubbs in twee fraaie zalen naar voren. Aan de hand van prachtige schilderijen en anatomische schetsen zal menig kunstliefhebber zijn ogen uitkijken. Ook als je geen paardenliefhebber bent, zul je deze kunstwerken kunnen waarderen.

Vera Weterings

De tentoonstelling George Stubbs - De man, het paard, de obsessie is nog tot en met 31 mei 2020 te zien in het Mauritshuis in Den Haag.