Geschiedenis van de Wadden, Anne Doedens & Jan Houter

Recensent: Wouter van Dijkgeschiedenis_van_de_wadden

Geschiedenis van de Wadden. De Canon van de Waddeneilanden, Anne Doedens & Jan Houter

WalburgPers, Zutphen 2015
ISBN: 978 90 5730 429 3

Hardcover, rijk geïllustreerd in kleur, met kaderteksten en leessuggesties
192 pagina’s
€29,95

 

Waddengeschiedenis in vijftig vensters

De Waddeneilanden blijven inspireren, na het nog niet zo lang verschenen boek van Mathijs Deen over de waddengeschiedenis, kort maar krachtig De Wadden. Een geschiedenis geheten, is er nu ook de canon van de geschiedenis van de eilanden. Waddenkenners Anne Doedens en Jan Houter hebben de taak op zich genomen in vijftig beknopte chronologisch en thematisch opgezette hoofdstukjes, vensters, de geschiedenis van Nederlands noordelijke archipel op representatieve wijze te vertellen. Zoals ze zelf al aangeven in hun inleiding noopt een dergelijke aanpak tot vooral veel inkorten en weglaten. De vensters beslaan meestal zo’n drie a vier pagina’s en aangezien het boek rijkelijk voorzien is van illustraties is er niet heel veel ruimte over om diep in te gaan op een onderwerp. Dit is dan ook niet de opzet. Doel van de auteurs is de geïnteresseerde een eerste inleiding te bieden in de geschiedenis van de Waddeneilanden. Door middel van literatuursuggesties en verderleestips wordt de lezer aangespoord zelf dieper in een onderwerp te duiken. De tips voor te maken uitstapjes zijn een ander kenmerk waaruit blijkt dat het boek vooral bedoeld is voor waddenliefhebbers in het algemeen, en niet zozeer voor louter historisch geïnteresseerden, laat staan historici.

De keuze voor vijftig vensters komt voort uit het volgen van de opzet van de landelijke canon van de Nederlandse geschiedenis, die ook uit vijftig vensters bestaat. Daardoor lijkt de keuze voor dit aantal nogal gekunsteld. Sommige van de vensters in de waddencanon lijken namelijk sterk op elkaar of zijn in het geheel in delen geknipt om een nieuw venster te vormen, zoals bij de vensters Natura, Natuur(monumenten) en werelderfgoed (nrs. 39 en 40) en de vensters over de Tweede Wereldoorlog (nrs. 43 en 44) het geval is. Het zou beter geweest zijn om voor pakweg dertig of veertig vensters te kiezen en deze dan wat nader uit te werken. Op sommige punten komt door de noodzakelijke beknoptheid van de tekst deze over als een opsomming van feitjes, hetgeen de leesbaarheid niet ten goede komt. Desondanks is in de Geschiedenis van de Wadden heel veel interessants te vinden voor wie meer over de eilanden te weten wil komen. De gekozen onderwerpen zijn erg divers en lopen uiteen van religie tot folklore en van toerisme tot zeevaart. Uiteraard komt de rol van de eilanden als vrijplaats uitvoerig aan de orde, met daarbij de relatief grote gemeenschappen doopsgezinden die als religieus vervolgden een plaats op de eilanden vonden. Ook de vroegste archeologie van het gebied wordt behandeld, met de eerste christelijke stichtingen van kloosters en kerken op de eilanden. Natuurlijk is veel plaats ingeruimd voor de maritieme geschiedenis van de eilanden, met vensters over de belangrijke admiraals uit de Gouden Eeuw en de rol van de rede van Texel en het Vlie in de economie en oorlogvoering van de Republiek. Ook is er aandacht voor de ontdekkingsreizen zoals die van Terschellinger Willem Barentsz en diens overwintering op Nova Zembla en Vlielander Willem de Vlamingh die als eerste grote delen van het Zuidland (Australië) in kaart bracht. De voor de eilanden lange tijd zo belangrijke walvisvaart mag natuurlijk niet ontbreken, en doet dat dan ook niet, evenals de belangrijke rol die de moedernegotie, de Oostzeehandel, in de vroegmoderne tijd speelde voor Vlieland en Terschelling.

Naast de ruim bedeelde vroegmoderne maritieme geschiedenis komen ook minder voor de hand liggende onderwerpen aan bod, zoals natuurbeheer en –behoud op de eilanden, de geschiedenis van de postdienst op de eilanden, schrijvende predikanten op de Wadden en het ontstaan van de veerdiensten met het vasteland. Juist de aanwezigheid van deze minder bekende kanten van de waddengeschiedenis geven het boek zijn charme. De laatste vensters van het boek worden gevuld met de opkomst van het massatoerisme en de huidige samenwerking tussen de verschillende eilanden op bestuurlijk vlak, waarmee we weer in de huidige tijd zijn aanbeland. Na het lezen van het boek ben je in sneltreinvaart door de waddengeschiedenis geloodst en ben je op de hoogte van de belangrijkste feiten en gebeurtenissen. De informatie blijft echter wel oppervlakkig maar dat is door de opzet van het boek geen nadeel. Daarbij zorgt de prachtig verzorgde lay-out met vele illustraties voor een prachtig geheel, dat zal blijven uitnodigen tot doorbladeren en het lezen van af en toe een venster. Daarvoor is het boek dan ook het meest geschikt, om het af en toe eens uit de kast te pakken en een stukje minder bekende waddenhistorie te achterhalen.

Wouter van Dijk