Macht op doorreis

Het Allard Pierson Museum organiseerde in het kader van het migratie-thema van de Week van de Klassieken een lezing over het onderwerp ‘translatio imperii’ oftewel de migratie van macht, van antiek Rome tot hedendaags Europa. Tijdens deze lezing behandelden historicus Raphael Hunsucker en econoom Victor Broers de verschuiving van machtscentra, vanaf de Klassieke Oudheid tot nu, aan de hand van het thema migratie. Een thema dat dat tegenwoordig actueel is, maar ook in de Oudheid al van groot belang was.

Raphael Hunsucker startte de middag met een terugblik op het Romeinse Rijk en hoe de stad al sinds haar ontstaan onverbiddelijk verbonden is met migratiegeschiedenis. Aan de hand van drie literaire bronnen liet Hunsucker zien hoe de stichting van Rome een geschiedenis van migranten is. Zo wordt in Sallustius’ De samenzwering van Catilina en Vergilius’ Aeneïs duidelijk dat de stad werd gesticht door Trojaanse vluchtelingen.

“Ik bezing de wapens en de man die het eerst van de kusten van Troje, als ballingdoor het lot naar Italië en de Lavinische kusten kwam, veel over landen en zeeën geslingerd door de kracht van de goden, vanwege de bijgebleven woede van de wrede Iuno: veel ook heeft hij in de oorlog geleden, totdat hij een stad zou stichten en de goden Latium binnenbracht – de oorsprong van het Latijnse geslacht, de vaders van Alba en de muren van het hoge Rome.” - Aeneïs, I 1-7

Zo is de geschiedenis van de val van Troje niet alleen een grote tragedie, maar ook een moment waarop de macht zich kon verplaatsen. Over dit thema was ook aandacht tijdens de tentoonstelling over Troje enkele jaren geleden bij het Allard Pierson Museum.

Een andere literaire bron, Ab urbe condita van Livius, vertelt het verhaal van Romulus als stichter van de stad Rome waarbij hij een stad stichtte met een menigte uit naburige volkeren, oftewel migranten. Met deze voorbeelden ging Hunsucker in tegen het foutieve beeld waarbij migratie wordt gezien als de reden voor de ondergang van het Romeinse rijk. Hij toonde aan dat juist migratie dé manier was waarop het Romeinse Rijk zo’n lange tijd bestond en wist te overleven. In de late oudheid verschoof de macht vanuit Rome naar het oosten (Constantinopel) en het noorden (Milaan, Trier, Ravenna). Dat werden de nieuwe zwaartepunten van het Romeinse Rijk. Deze geopolitieke ontwikkelingen en de bijbehorende migratiestromen speelden een cruciale rol in de ontwikkeling van middeleeuws en hedendaags Europa.

Victor Broers

Vanaf hier pakte Broers het verhaal op. Met een korte verwijzing naar de Crossroads-tentoonstelling (2017-2018) in het Allard Pierson Museum haakte Broers aan op het feit dat de Europese geschiedenis er een is van een smeltkroes van diverse volken. En waar de historische focus voorheen lag op het noorden en het oosten verschoof dat in de twintigste eeuw naar het westen. Maar waar het Europese machtscentrum de afgelopen eeuw ten noorden van de Alpen heeft gelegen, voorzien diverse experts tegenwoordig een belangrijke verschuiving hiervan naar het zuiden van Europa. Hierbij rijst de vraag: zullen oude (Mediterrane) machtscentra in de eenentwintigste eeuw weer een nieuwe rol van betekenis krijgen? Zal de rol van de Europese Unie deels worden overgenomen door een Mediterrane Unie?  

Vera Weterings

Gedurende de Week van de Klassieken plaatst Hereditas Nexus extra blogs en boekrecensies over de Oudheid.