Recensent: Vera Weterings

Mode bij Van Loon, Rosalie Sloof, Valentine Rijsterborgh en Wendy van Lith

WBOOKS i.s.m. Museum Van Loon, Zwolle 2015
ISBN 9789462581258

Paperback met flappen, illustraties in kleur en zwart-wit, stamboom, notenapparaat
80 pagina’s
€ 19,95

 

Mode bij Van Loon

De publicatie Mode bij Van Loon verschijnt bij de gelijknamige tentoonstelling in Museum Van Loon in Amsterdam. Net als de tentoonstelling wordt in de publicatie nieuw licht geworpen op de Europese High Society mode uit de periode van circa 1850 tot heden. De lezer krijgt aan de hand van portretten, foto’s, archiefstukken en bewaard gebleven kleding en accessoires van de familie Van Loon in vogelvlucht een beeld van mode bij Van Loon van 1850 tot nu. De stukken zijn zeer divers; van het imponerende statieportret van Louise van Loon door de Franse societyschilder Alexandre Cabanel tot haar jurk van Maison Worth en van de Parijse shopping list van Antionette van Loon bij beroemde couturiers als Redfern tot de jurk van Frans Molenaar die Martine van Loon – Labouchere droeg bij de inhuldiging van Willem Alexander.

Wanneer je als bezoeker de Blauwe Salon van Museum van Loon binnenloopt vallen direct de imposante portretten van Jonkheer Willem Hendrik van Loon en zijn echtgenote Thora van Loon-Egidius op en dat was ook zo bedoeld. Toen jonkheer Hendrik van Loon in 1854 de schatrijke bankiersdochter Louise Borski trouwde behoorde de familie tot de meest vooraanstaande én kapitaalkrachtige families van Amsterdam. Mode speelde een belangrijke rol in het leven van de familie. Als onderdeel van de Amsterdamse societykringen moesten de familieleden zich immers passend gedragen, maar vooral ook kleden. Met behulp van vooraanstaande portrettisten en modeontwerpers uit binnen- en buitenland bepaalde de familie zorgvuldig hoe zij zich wilde presenteren.  In Mode bij Van Loon krijgt de lezer inzicht in de persoonlijke voorkeuren en keuzes van de familieleden op het gebied van portret en mode.

De drie auteurs nemen de lezer ieder mee in een specifiek aspect uit deze presentatiegeschiedenis van de familie Van Loon die zij elk in een eigen essay belichten. Allereerst geeft kunsthistorica Wendy van Lith in haar essay Zien en gezien worden. Portretten uit de hogere kringen de lezer een inkijkje in de schilders en geportretteerden van de familie Van Loon. Hierbij besteedt ze speciale aandacht aan de staande portretten, waar de voorkeur van de familie vanuit ging. De familie was zich immers bewust van het effect dat uitging van een portret ten voeten uit.

Het tweede essay Een weloverwogen pose. De vroege fotografie (1860-1920) van de familie Van Loon van kunsthistorica Valentine Rijsterborgh biedt een inkijkje in de vele foto’s die er van de familieleden zijn gemaakt.  Waar de familieportretten aan de wand de bezoekers imponeerden, was het gebruikelijk om in de  salon artistieke kabinetfoto’s aan het bezoek te tonen. Het werd ongepast bevonden om familiekiekjes en ingekleurde foto’s in de salon te tonen. De persoonlijke foto’s werden in albums bewaard. De kabinetfoto’s zijn vergelijkbaar met de geschilderde portretten en tonen de geportretteerden vaak ten voeten uit. Een opmerkelijke constatering die uit het onderzoek naar de fotografie en schilderkunst naar voren kwam, was dat de fotoportetten geen vervanging waren voor de geschilderde portretten. De familie Van Loon liet zich zowel vastleggen door portretschilders zoals Thérèse Schwartze als door fotografen zoals de bekende Amsterdamse fotograaf Jacob Merkelbach. Wat betreft de fotografie zien we dat er in de negentiende eeuw verschillende fotoformaten op de markt zijn. Naast interesse in de kabinetfoto’s was de familie Van Loon ook een veelvuldig afnemer van de zogenaamde carte-de-visite. Dit was een albuminefotootje, geplakt op een kartonnen achterkant en had een standaard formaat van 10,5 bij 6 centimeter. Het was het visitekaartje avant la lettre. Omdat deze foto’s werden gebruikt voor zakenrelaties, liet men zich hiervoor over het algemeen op halve lengte portretteren in zakelijke kleding. Zo droegen de meeste heren een pak en soms zelfs een hoed. Voor vrouwen was het ongebruikelijk hun avondjapon op een carte-de-visite te dragen, hierop verschenen zijn over het algemeen in een hooggesloten lijfje met lange mouwen.

In het laatste essay Kleren maken de familie. Het modegevoel van de familie Van Loon vertelt kunsthistorica Rosalie Sloof over de kleding en het kleedgedrag van de diverse familieleden. Vooral het kleedgedrag van Louise van Loon-Borski (1832-1893) spreekt tot de verbeelding. Over haar deden in haar tijd mythische verhalen de ronde over pracht en praal, verlangen naar aanzien, status en een mondain leven in de internationale society. Van Loon-Borski overleed vroegtijdig tijdens een rijtuigongeluk in Cannes. Van haar garderobe en accessoires is helaas weinig bewaard gebleven, maar deze moeten imponerend geweest zijn. Gelukkig heeft Museum Van Loon nog wel één avondjapon van haar in de collectie. Het betreft een jurk van groen zijdefluweel met geborduurde bladranken in gouddraad op crème satijn, die volgens de overlevering afkomstig zou zijn van Maison Worth, een beroemd Frans modehuis.

Kortom, Mode bij Van Loon geeft voor het eerst een overzicht van de modegeschiedenis bij de familie Van Loon. Het boek geeft antwoord op vragen zoals: waar kochten zij hun garderobe? Wat droegen zij en in hoeverre weerspiegelde hun kleding de heersende mode of een persoonlijk, eigenzinnig modegevoel? Naast de interessant modegeschiedenis zijn er in de publicatie ook prachtige afbeeldingen van de vele kledingstukken en accessoires van de familie opgenomen. Ben je een modeliefhebber? Dan is dit boek absoluut wat voor jou.

Vera Weterings

De tentoonstelling Mode bij Van Loon is nog tot en met 30 mei 2016 te bezoeken in Museum Van Loon in Amsterdam.