Iedereen kent wel de juweelachtige Fabergé-eieren. Niet iedereen weet echter waar de fascinatie van eieren aan het Russische hof rond 1900 vandaan komt, na een bezoek aan de tentoonstelling Kostbare eieren uit het Tsarenrijk is dit meteen helder. Zo vertelt de tentoonstelling het verhaal van Rusland rond 1900 waarin Pasen een grote feestdag was en men de gewoonte had om elkaar cadeaus te geven. Met deze feestdag werd de pracht en praal van de Russische hofcultuur gerepresenteerd door één object: het ei. Deze mooi versierde eieren stonden symbool voor vruchtbaarheid.

In 1885 gaf tsaar Alexander III zijn juwelier Karl Fabergé opdracht een paasei te maken voor zijn vrouw, de tsarina Maria Fjodorovna. Zo werd het eerste Fabergé-ei geboren: het "Hen Egg". De tsarina was zó opgetogen over het geschenk dat Fabergé door de tsaar benoemd werd tot hofjuwelier met de opdracht ieder jaar een nieuw paasei te maken. De voorwaarden waren dat ieder ei uniek moest zijn en bij voorkeur een bepaald thema moest hebben. Verder kreeg Fabergé de vrije hand en wist zelfs de tsaar niet hoe het volgende ei eruit zou zien. Het maken van zo’n Fabergé-ei duurde ruim een jaar. In het grootste geheim werkte een team van gespecialiseerde ambachtslieden aan een nieuw exemplaar. Met het eerste paasei dat Fabergé voor de tsaar maakte, startte een ware hype. De elite maakte er een sport van om de eieren bijzonder extravagant en luxueus uit te laten voeren.

De Keizerlijke Porseleinfabriek produceerde jaarlijks grote aantallen paaseieren speciaal voor Pasen. Aan het eind van de paasceremonie, beter bekend als de ‘plechtigheid der plechtigheden’ in de Paleiskerk aan het Russische hof kreeg iedereen van de tsaar en tsarina een porseleinen ei als symbool van hoop. Deze eieren zijn in de tentoonstelling te bewonderen, maar ook exclusievere exemplaren die de elite aan elkaar gaf. Een voorbeeld van een bijzonder luxe exemplaar dat in de tentoonstelling te zien is, is het ‘Appelbloesem-ei’ van Fabergé uit 1901 dat gemaakt werd in opdracht van de rijke industrieel Alexander Kelch als geschenk voor zijn vrouw Barbara. Het ei werd gemaakt door Mikhail Perkhin, hoofdjuwelier bij Fabergé en is in kwaliteit vergelijkbaar met de eieren die Fabergé en Perkhin voor de keizerlijke familie maakten. De paaseieren van Fabergé waren een regelrechte hit, maar ook die van edelsmeden als Fjodor Rückert en Iwan Chlebnikow vielen in de smaak.

In de tentoonstelling zijn maar liefst 130 eieren uit het Landesmuseum in Liechtenstein te bewonderen. Dit museum bezit een van de grootste verzamelingen Russische eieren ter wereld. De grote variatie aan prachtig versierde eieren is een lust voor het oog, van porselein en zilver tot email en edelsteen. Elk ei is een waar kunstwerk waarvoor allerlei denkbare materialen, kleuren en fantasievormen worden gebruikt. Zo zijn invloeden van de art nouveau terug te vinden in de gestileerde bloemen en sierlijke lijnen op de eieren, maar ook elementen uit de volkskunst in de vorm van expressieve patronen en oriëntaalse decoraties. Als symbool voor de bijzondere hofcultuur van het vooroorlogse Rusland tonen de eieren de artistieke verfijning en bloei die de kunstnijverheid op dat moment beleefde.

Vera Weterings

De tentoonstelling Kostbare eieren uit het Tsarenrijk is tot en met 1 maart 2015 te bezoeken in het Drents Museum in Assen.