Vandaag is het 5 december, pakjesavond, het feest van Sinterklaas. Zoals elk jaar is er weer commotie over de Zwarte Pieten bij Sinterklaas. Dit jaar is het debat heviger opgelaaid dan anders, een goed moment om ons eens te verdiepen in de geschiedenis van Sinterklaas.
Sinterklaas gaat terug tot de zestiende eeuw. Kunsthistoricus Wim Pijbes stelde in 2013 in NRC dat het vroegste voorbeeld uit 1520 afkomstig is. Dit is een klein schilderijtje waarop een Zwarte Piet staat. Volgens Pijbes is het een trotse kerel die vermoedelijk een rol speelde in de hofhouding van Karel V. Met een baretje en een fluwelen jasje, alle attributen die de hedendaagse Zwarte Piet bezit.
In 1859 had Sinterklaas slechts één Zwarte Piet, dit werden er met de jaren steeds meer. Bij de eerste officiële intocht van Sinterklaas in Amsterdam in 1934 waren er zes Pieten, tegenwoordig zijn dat er tientallen of zelfs honderden. Maar even terug naar de oorsprong van Sinterklaas. Sinterklaas is gebaseerd op de Griekse bisschop Nicolaas van Myra, die leefde rond 300 in het huidige Turkije. Vanaf de dertiende eeuw kreeg hij zijn naamdag op 6 december, sindsdien verspreidde de Nicolaasverering zich over heel Europa. Een aantal legendes maakten hem tot beschermheilige van kinderen en uiteindelijk ontstond het Sinterklaasfeest.
Nicolaas van Myra zou een Ethiopische zwarte slaaf hebben vrijgekocht, met de naam Piter. Hij bevrijdde deze kindslaaf van één van de schepen die de haven aandeden. Hij nam Piter in dienst als betaalde knecht. Zo gaf hij de voormalig slaaf een onafhankelijke, zelfstandige status. Daardoor gaat Sint als kindervriend door het leven. Zijn zwarte knechten zijn juist bedoeld als symbool tegen slavernij en onderdrukking zo wordt gesteld in De Geschiedenis van Sinterklaas van Anton van Duinkerken (1948).
Sinterklaas en zijn Pieten hebben dus een lange traditie, zelfs langer dan de Kerstman. Sterker nog, de Kerstman is van Sinterklaas afgeleid. De Nederlandse kolonisten brachten Sinterklaas naar Amerika. De naam Santa Claus is een verbastering van de Nederlandse naam Sinterklaas. In 1832 vestigde Sint Nicolaas zich in de Verenigde Staten. In het gedicht A Visit From St. Nicholas wordt gesproken over zijn entree door de schoorsteen en de zak met cadeautjes. Ook het uiterlijk is afkomstig van een Nederlander. De Nederlandse professor Clement More kwam als kolonist in New York wonen en schreef in 1882 een gedicht voor zijn kinderen ‘it was the Night before christmas’. Hierin werd Sint Nicolaas beschreven als een vrolijke man met rode wangen, rode neus en witte baard.
Vera Weterings