Vikingen!, G. Andersson e.a.., V.T. van Vilsteren (red.)

WBOOKS, 1^e druk, Assen, Zwolle 2012
ISBN: 978 90 400 0712 5

Gebonden, rijk geïllustreerd in kleur, met korte literatuuropgave
176 pagina’s
€ 24,95

De wereld van de Vikingen

Vikingen! Is verschenen bij de rondreizende Vikingtentoonstelling die van 1 mei t/m 28 oktober 2012 te zien is in het Drents Museum. Op deze tentoonstelling zijn tal van stukken te zien die nu voor het eerst buiten Scandinavië te bezichtigen zijn. Na de stop in Drenthe zal de tentoonstelling door Europa reizen.  Het boek is grotendeels geschreven door Dr. Gunnar Andersson, conservator van het Nationaal Historisch Museum in Stockholm. Voor deze Nederlandstalige uitgave zijn enkele bijdragen toegevoegd van Nederlandse archeologen over Vikingvondsten in Nederland.

Het boek is erg mooi opgemaakt, met veel prachtige foto’s van Vikingvoorwerpen, van sieraden tot wapens en van gebruiksvoorwerpen tot runenstenen. In een negental hoofdstukken bespreekt Andersson alle facetten van het dagelijks leven van de Scandinavische volkeren die we nu kennen als Vikingen. Hij doet dit op een aantrekkelijke en eenvoudige manier zodat het ook begrijpelijk is voor een leek die weinig van de Vikingen of de inrichting van hun maatschappij af weet. Nadat hij in verschillende hoofdstukken de religie, mythologie, kunst, ambachtskunst en handel van de Vikingen heeft besproken, eindigt Andersson zijn deel van het boek met een passage gewijd aan de Vikingschepen. Deze waren voor de leefwijze van de Vikingen natuurlijk van groot belang. Toch is dit hoofdstuk enigszins een vreemde eend in de bijt. Zo is er gedurende het boek ruime aandacht voor het dagelijks leven van de Vikingen, hun handelsbezigheden en religie, maar wordt er maar sporadisch ingegaan op de gewelddadige plundertochten die ze ondernamen in zowel oostelijke als westelijke richting. De zowel vreedzame als agressieve expansie die de Scandinaviërs in het Oosten naar Kiev en verder voerde en in het Westen naar de Britse eilanden, Ierland, IJsland, Groenland en Noord-Amerika blijft onderbelicht. Dit terwijl juist door deze expansie de Vikingen hun stempel op de geschiedenis van Europa gedrukt hebben. De ruimte die is ingevuld met informatie over de verschillende scheepstypen had dan ook efficiënter gebruikt kunnen worden door in dit hoofdstuk ook het een en ander over de Vikingexpansie te vertellen. Daarbij is relatief veel ruimte gereserveerd voor de behandeling van het runenschrift. De hoofdstukken in het boek worden afgewisseld door korte kaderteksten die een bepaald aspect van het Vikingbestaan verder uitdiepen. Voorbeelden hiervan zijn de rol die de Walkuren speelden in de Vikingmythologie en de rol van de elite in de Vikingmaatschappij. Na de tekst van Andersson volgt nog een katern met informatie over de Vikingen in Nederland. Door dit achter de tekst van Andersson te plaatsen komt het geheel wat gekunsteld over. Desondanks bereikt men hiermee wel het beoogde doel; het bieden van een inleiding over de Vikingmaatschappij die bovendien specifiek op de Nederlandse lezer gericht is.

Dat de expansie van de Vikingen in het boek onderbelicht blijft, zorgt er wel voor dat er veel aandacht besteed wordt aan het Vikingleven ‘thuis’. De voor die tijd grote rol van de vrouw in de maatschappij komt uitgebreid aan bod en ook wordt de positie van slaven en kinderen in de maatschappij besproken. Tegelijkertijd wordt er met moderne mythes afgerekend, zoals de gehoornde helmen die de Vikingen zouden dragen. Voor de huizenbouw en inrichting van de huizen van de Vikingen is ook plaats. De meeste ruimte in het boek is echter ingeruimd voor religie en mythologie. Zo passeren de oude en nieuwe Edda de revue, de verzamelingen literaire en mythologische verhalen uit Middeleeuws IJsland, en schetst Andersson een overzichtelijk beeld van de ingewikkelde godenwereld van de Vikingen. Hierbij geeft hij een korte omschrijving van de belangrijkste goden. Ook is er een groot deel van de tekst in het boek gewijd aan begrafenisrituelen en de gedachten over het leven na de dood in de Vikingtijd, in de pre-christelijke en christelijke tijd. Deze passage is zeer de moeite waard, en overigens is het niet verwonderlijk dat Andersson hier aandacht aan besteed, aangezien hij promoveerde op veranderende begrafenisrituelen gedurende de Vikingperiode.

Al met al is het boek geschikt om te dienen als inleiding in de wereld en leefwijze van de Vikingen. Het boek brengt geen nieuwe kennis over de Vikingen, hetgeen wellicht ook niet verwacht moet worden van een dergelijke uitgave. Bovenal is dit boek een aanrader voor de liefhebber van de kunst en handwerksvaardigheid van de Vikingen. In het boek staan legio afbeeldingen en foto’s van kunst- en andere voorwerpen die door vaardige Vikinghanden gemaakt zijn. Serieus geïnteresseerden die meer willen weten raad ik aan het boek The Vikings van Else Roesdahl te lezen.

Wouter van Dijk