Het Archeon toont sinds december 2017 de restauratie van de Rijks Maritieme Erfgoed Collectie Romeinse Zwammerdamschepen. De schepen werden in de periode 1971-1974 opgegraven in Zwammerdamse bodem en hebben daar hun naam aan te danken. In het Archeon is gestart met de restauratie van de Zwammerdam 2.
De Zwammerdam 2 werd kort na – de naam verklapt het al – de Zwammerdam 1 gevonden. Deze vaartuigen werden gevonden in de Zwammerdamse bodem en kregen in volgorde van hun berging een nummer. De Zwammerdam 2 was een grote platbodem, een soort Romeinse rijnaak. Het schip is bijna 23 meter lang en zo’n 2,8 meter breed. De naam Zwammerdam is te danken aan de vindplaats en internationaal zo bekend geworden dat de Zwammerdam 2 ook de naamgever is geworden van het soort schip, nu bekend onder het type Zwammerdam. Een platbodem als de Zwammerdam 2 was ideaal voor het vervoer van grote hoeveelheden goederen op de Rijn en al zijn drassige, ondiepe zijtakken. De Rijnstreek was in de Romeinse tijd een grensgebied en werd veel gebruikt door het leger en voor transport. Het vrachtschip is gemaakt van eikenhout en uit jaarringonderzoek blijkt dat de Romeinen het schip bouwden aan het begin van de derde eeuw.
In totaal zijn drie boomstamkano’s en drie vrachtschepen in de Zwammerdamse bodem gevonden op de plek waar voorheen de haven van het Romeinse limesfort Nigrum Pullum zich bevond. Dit was een unieke vondst. Ruim veertig jaar na de ontdekking is op deze plek het Limesbezoekerscentrum NIGRVM PVLLVM gerealiseerd en geïntegreerd binnen de zorginstelling Ipse de Bruggen. In het bezoekerscentrum wordt het verhaal gepresenteerd van de ontdekking van de wereldberoemde Zwammerdamschepen.
Na opgraving van de resten van de zes schepen werden deze overgebracht naar de Ketelhaven en in latere instantie naar Lelystad. Daar is 95% van de scheepsresten geconserveerd. Ondanks herhaalde pogingen is het echter nooit gelukt de complete collectie Zwammerdamschepen te restaureren en tentoon te stellen. Slechts de kano’s 3 en 5 zijn voor het publiek te zien geweest in Rotterdam en in Lelystad, evenals de losse planken van de Zwammerdam 2. Wel is sinds 2015 het vrachtschip De Meern 1 te zien in Castellum Hoge Woerd.
Het restauratieproject in het Archeon streeft naar een groter doel en wil een collectie van zes Romeinse schepen restaureren en tentoonstellen, een project op zo’n grote schaal is langs de gehele limes niet te vinden. Het project wordt uitgevoerd in het kader van de Limes Unesco Werelderfgoednominatie.
De werkzaamheden aan de Zwammerdamschepen zullen ruim een jaar duren en worden uitgevoerd in de Romeinse Restauratiewerf Archeon. In deze werf is ook een beknopte tentoonstelling te vinden over de Zwammerdamschepen, de Romeinse limes en de restauratie. Na restauratie is het plan om de schepen terug te geven aan het publiek in het nieuw op te richten Nationaal Romeins Scheepvaart Museum, bij het Archeon. Tot die tijd is de restauratie van de Zwammerdamschepen toegankelijk voor het publiek tijdens openingstijden van Museumpark Archeon.
Vera Weterings
De restauratie van de Zwammerdamschepen is te bezoeken in het Archeon. Geïnteresseerd in de Zwammerdamschepen? Lees dan ook de boekrecensie van Varen op de Romeinse Rijn. De schepen van Zwammerdam en de limes van Tom Hazenberg en Paul van der Heijden.
Als partner van de Week van de Klassieken zal Hereditas Nexus extra boekbesprekingen van historische werken over de Oudheid en blogs over de Klassieke wereld publiceren. Houd de website in de gaten!