De Canon van Nederland werd ruim tien jaar geleden gepresenteerd door de speciaal daarvoor ingestelde commissie-Van Oostrom, onder leiding van neerlandicus Frits van Oostrom. In opdracht van toenmalig minister Maria van der Hoeven moest een canon van de Nederlandse geschiedenis worden opgesteld, die in de eerste plaats voor het onderwijs bedoeld was. Ook zou voor de canon het Nationaal Historisch Museum in Arnhem gebouwd worden, dat is er nooit gekomen. Toch is de Canon niet in een bureaula verdwenen. In 2011 kregen het Openluchtmuseum en het Rijksmuseum de opdracht om alsnog ‘Het Verhaal van Nederland’ zichtbaar te maken.
De twee musea sloegen de handen ineen en ontwikkelden de overzichtspresentatie Canon van Nederland in het Nederlands Openluchtmuseum. De presentatie werd 23 september 2017 in Arnhem geopend en is gebaseerd op de vijftig historische Canonvensters zoals die in 2006 werden gepresenteerd door de Commissie Van Oostrom waarbij elk ‘venster’ ‘zicht’ geeft op een onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis. In de presentatie is gebruik gemaakt van filmsets die gebaseerd zijn op de Tien Tijdvakken van de Commissie De Rooy zoals die in 2001 werden gepresenteerd voor het onderwijs. In de grote heringerichte koepel van het Openluchtmuseum zijn fragmenten van historische gebouwen en monumenten nagemaakt. Boven deze decors worden op het plafond luchten geprojecteerd zodat de bezoeker zich in een historisch landschap waant. Met zaalvullende projecties van kaartbeelden, luchtbeelden en infographics wordt aangegeven hoe het grondgebied en de demografie van Nederland vanaf de laatste IJstijd tot heden veranderden.
Daarnaast is er een zogenoemde Canonwand van maar liefst 18 meter lang en drie meter hoog die alle vijftig vensters uit de Canon zowel digitaal als interactief toont. Aan de hand van historische gegevens, personen en verhalen kunnen bezoekers in beeld en geluid kennismaken met de geschiedenis van Nederland. Tijdelijke thematische tentoonstellingen met historische objecten worden georganiseerd in de zaal Vensters op Vroeger. De objecten in deze tentoonstellingen zijn bruiklenen uit het Rijksmuseum en uit andere Nederlandse musea. De openingstentoonstelling Gekleurd door de tijd. Floris V en Willem van Oranje gaat over de beeldvorming rond deze twee mannen na hun dood.
Het is echter onmogelijk om dé geschiedenis van Nederland op één plek te ervaren. Het Nederlands Openluchtmuseum initieerde om die reden dan ook het Canon van Nederland-netwerk. In dit netwerk werkt een groeiend aantal culturele organisaties samen om de geschiedenis door het hele land breed onder de aandacht brengen. In de komende jaren zal het netwerk zich uitbreiden tot een evenwichtige afspiegeling van de Canon. Zo komen museumbezoekers oog in oog te staan met de geschiedenis van Nederland.
Op 24 oktober 2017 tekenden twaalf musea een verklaring tot samenwerking in Museum Prinsenhof Delft. Sindsdien zijn topstukken te zien in het Amsterdam Museum, Beeld en Geluid, het Hunebedcentrum, Museum Catharijneconvent, Museum Prinsenhof Delft, het Nationaal Militair Museum, het Rijksmuseum van Oudheden, het Tropenmuseum en Het Scheepvaartmuseum. Het Allard Pierson Museum, het Rijksmuseum in Amsterdam en de website entoen.nu dragen bij met content, programmering, onderzoek en advies.
Dit Canonnetwerk heeft het gezamenlijke doel om met elkaar de geschiedenis van ons land te laten zien. Onder de vlag van de Canon van Nederland plaatsen de musea topstukken in de eigen presentatie in de schijnwerpers. Drie topstukken tonen het venster De Beeldenstorm: een portret van Maarten Luther, een Christuskop (beide Museum Catharijneconvent) en een schilderij dat juist een vertekend beeld van die Beeldenstorm geeft (Museum Prinsenhof Delft). Het venster Slavernij wordt verbeeld in het Tropenmuseum (brandmerk, slavenboei en banjo), Het Scheepvaartmuseum (model van een slavenschip) en het Amsterdam Museum (twee schilderijen: één van de Herengracht in 1685 en één van een Surinaamse suikerplantage in ca. 1700). Door het hele land wordt op deze manier de veelzijdigheid van de geschiedenis van Nederland voor een breed publiek getoond en verteld.
Het enthousiasme onder Nederlandse culturele instellingen voor het Canonnetwerk is groot. De komende jaren sluiten musea uit twaalf provincies zich aan met voorwerpen die onmisbaar zijn om alle vijftig vensters van de Canon van Nederland te verbeelden. In 2018 zullen Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Museum Huis Doorn, het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium, het Nationaal Archief, Paleis Het Loo, het Rembrandthuis, Rijksmuseum Boerhaave, het Spoorwegmuseum, het Universiteitsmuseum Groningen en het Watersnoodmuseum zich aansluiten bij het Canonnetwerk. Verdere uitbreiding van het netwerk is voorzien voor 2019.
Vera Weterings
Meer informatie over De Canon van Nederland.