Ontdekt in Leiden. Archeologische en bouwhistorische topvondsten, Yvonne Lammers-Keijsers
Primavera Pers, Leiden 2012
ISBN: 978 90 5997 125 7
Paperback, kleurenillustraties, bronnen en illustratieverantwoording
96 pagina’s
€ 14,50
Ontdekt in Leiden
In Ontdekt in Leiden. Archeologische en bouwhistorische topvondsten van Yvonne Lammers-Keijsers wordt aan de hand van een twintigtal voorwerpen de Leidse geschiedenis vertelt. De gekozen voorwerpen markeren gebeurtenissen uit de Leidse historiën tonen de innovatieve bouwtechnische ontwikkelingen in de stad.
Dr. Yvonne M.J. Lammers-Keijsers (1974) studeerde van 1993 tot 1998 Prehistorie en Theoretische Archeologie aan de Universiteit Leiden. Tussen 2000 en 2007 deed zij als promovendus onderzoek bij het NWO Aspaia programma van Dr. A.L. van Gijn. Zij promoveerde in 2007 op het proefschrift Tracing Traces from Present to Past. Zij werkte voor Erfgoed Nederland en was hoofdredacteur van Archeobrief, het vakblad voor archeologie. Momenteel is zij eindredacteur van het Journal of Archaeology in the Low Countries.
In Ontdekt in Leiden worden verschillende schatten uit de Leidse bodem en de historische panden beschreven. Het boek gaat van start met een van de meest bekende topvondsten uit Leiden: het ruitermasker dat bij Matilo is gevonden en tegenwoordig in het Rijksmuseum van Oudheden is te bewonderen (9-12 p.). In plaats van de achtergrond over het ruitermasker te bespreken, wordt er in deze passage met name aandacht besteed aan het achterhalen van de eigenaar van een vondst. Van wie is een archeologisch voorwerp wanneer dit gevonden is? Van de archeoloog, van de gemeente of van de eigenaar van de grond waarop de vondst is gedaan? Hoewel dit een zeer boeiende kwestie is, is het jammer dat er door de uitweiding over dit vraagstuk weinig aandacht is voor de geschiedenis van het ruitermasker, waar het hoofdstuk eigenlijk over gaat.
Deze schrijfwijze is helaas in het hele boek door te vinden. Er wordt meer geschreven over de algemene archeologie en de manier waarop men met archeologische vondsten moet omgaan of de context waarin voorwerpen worden gevonden dan dat daadwerkelijk het verhaal achter het voorwerp aan bod komt. Dit is jammer en ook anders dan de flaptekst van het boek doet vermoeden.
Uiteraard wordt er in het werk wel aandacht aan de voorwerpen besteed, maar deze is mijns inziens te summier in vergelijking met de algemene informatie die gegeven wordt. Door deze korte beschrijvingen blijven de verhalen in het boekje erg oppervlakkig. Dat is erg jammer, aangezien er zeer interessante voorwerpen worden besproken, zoals bijvoorbeeld een pijpenkop met een afbeelding van de godin Minerva (36-39 p.). Deze pijpenkop toont aan de achterzijde de tekst acad.lugd.batav. Dit is een afkorting voor Academia Lugdunum Batavorum, de officiële benaming van de Leidse universiteit. Hoogstwaarschijnlijk is de pijpenkop ter ere van het tweehonderdjarig jubileum van de universiteit in 1775 geproduceerd.
Een andere interessante vondst is een grafkistdeksel in de achtertuin van een studentenhuis aan Rapenburg 50 in 1983 (p. 52-55). In 2010 werd het deksel door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzocht en kwam zij tot de conclusie dat het deksel te dateren was in de achtste of begin negende eeuw. Deze conclusie kwam tot stand door de vergelijking met twaalf kisten uit de goed gedateerde fundering van de St. Servaasabdij in Utrecht.
Ontdekt in Leiden is een handzaam boekje met daarin twintig verhalen van archeologische en bouwhistorische ontdekkingen in Leiden. Het boek is prachtig geïllustreerd met mooie foto’s van de voorwerpen en historische context. Hoewel de verhalen prettig te lezen zijn, is het zoals eerder werd aangegeven jammer dat er niet diep wordt ingegaan op de specifieke voorwerpen waarover gesproken wordt. In sommige passages wordt wel meer achtergrondinformatie over de voorwerpen gegeven, dit is een fijne verrijking van het boekje. In het gros van de verhalen worden echter de voorwerpen verwerkt in grote lijnen van de geschiedenis. Dit maakt de publicatie tot een leuk werk voor de breed geïnteresseerde geschiedenisliefhebber, maar minder interessant voor de historicus die meer wil weten over de Leidse historie.
Anders dan de titel in eerste instantie suggereert, gaat dit werk dus niet zozeer over archeologische en bouwhistorische vondsten uit Leiden, maar brengt dit werk eerder het verhaal van de stad Leiden, van de prehistorie tot nu, aan de hand van de eerdergenoemde vondsten voor het voetlicht.
Vera Weterings