Willem II, De koning en de kunst, Henk Slechte, Sander Paarlberg, e.a.
WBOOKS, Amsterdam 2014
ISBN: 978 94 625 8019 0
2de druk
Paperback met flappen, kleurenillustraties, literatuurlijst
304 pagina’s
€ 29,95
De koning en de kunst
Oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief, Bernard Woelderink, begon tien jaar geleden met het bij elkaar brengen van de collectie van koning Willem II (1792-1849). In de zoektocht naar een museum dat die uitdaging aandurfde, kwam hij terecht bij het Dordrechts Museum. Andere musea – waaronder Paleis Het Loo – vreesden dat het niet zou lukken. Conservator Sander Paarlberg van het Dordrechts Museum zette zich volop in voor Willem II.
In het kader van tweehonderd jaar koninkrijk presenteert het Dordrechts Museum nu in Nederland deze bijzondere kunstcollectie van koning Willem II. Bij deze tentoonstelling brengt het museum de gelijknamige tentoonstellingspublicatie Willem II, De koning en de kunst uit. Koning Willem II was een verwoed kunstverzamelaar. Na zijn dood bleek hij een schuld te hebben van ruim een miljoen gulden bij zijn zwager, tsaar Nicolaas I. Om dit bedrag bij elkaar te brengen, werd zijn kunstcollectie geveild. Met name de Russische tsaar sloeg zijn slag. Nederlandse kopers lieten het afweten, waardoor deze bijzondere kunstcollectie uit Nederland verdween. Onder andere kunstwerken van Da Vinci, Rubens en Rembrandt gingen naar het buitenland. Kunsthistorici noemen de veiling een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. Wanneer je de publicatie hebt gelezen, zul je dit begrijpen. De kunstverzameling die de kunstkoning onder andere in de Gotische Zaal en Marmerzaal van Koninklijk Paleis Kneuterdijk te Den Haag tentoonstelde was adembenemend.
De publicatie is opgedeeld in twee delen. In het eerste deel zijn verschillende artikelen te vinden over koning Willem II, zijn collectie, het ontstaan van zijn kunstverzameling, de paleizen waarin de koning woonde, zijn overige bezittingen en de relatie tussen de Oranjes en de Romanovs. Uiteraard ontbreekt de nodige informatie over de veiling van Willems erfenis niet. De verschillende auteurs haken aan op deze treurige gebeurtenis en benadrukken het verlies.
Het tweede deel van de publicatie is de catalogus. In dit deel is van elk voorwerp dat op de tentoonstelling is te bezichtigen een korte achtergrondtekst te vinden. Zo wordt onder andere vertelt over de betekenis van het werk. Daarnaast wordt ook bij enkele schilderijen aandacht besteed aan de veranderende blik door de eeuwen heen op de makers van het werk. Een goed voorbeeld hiervan is het werk La Colombina. Dit schilderij werd tijdens de veiling na de dood van de koning als het duurste schilderij verkocht. Toentertijd stond het nog bekend als een echte Leonardo da Vinci.
‘Later werd het aan diverse schilders toegeschreven en pas in de museumcatalogus van 1899 werd het opgevoerd als een werk van Francesco Melzi, de lievelingsleerling van Leonardo.’ (p.257)
Hoewel het werk eigenlijk bestaat uit opzichzelfstaande artikelen over verschillende thema’s uit het leven van Willem II – zijn kunstzin, zijn kunstverzamelingen, zijn paleisbouw – en korte paragrafen per kunstvoorwerp, is Willem II toch een mooi geheel. In de verschillende hoofdstukken wordt verwezen naar gebeurtenissen uit Willems leven die op andere plekken in de publicatie uitgebreider aan bod komen. Zonder te veel in herhaling te vallen, besteden meerdere auteurs aandacht aan de zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis, de veiling van Willems kunstcollectie.
‘Na de plotselinge dood van de koning in 1849 werd de collectie geveild en raakten alle topstukken verspreid over de wereld.’ (p.15)
‘De veiling van de collectie van koning Willem II in 1850 is een pijnlijk hoofdstuk uit de geschiedenis van het Nederlandse kunstbezit. Het was een van de beste verzamelingen die hier te lande ooit zijn bijeengebracht. (…) De faam van de koninklijke kunstcollectie reikte tot ver over de grenzen en de belangstelling voor de veiling was dan ook enorm. (…) De grote afwezige op de veiling was de Nederlandse overheid. Geheel in de geest van Thorbeckes’ politieke doctrine “kunst is geen regeringszaak” (…)’ (p.30-31)
‘Hoezeer de koning zijn best ook heeft gedaan om zijn verzameling als museum te laten functioneren, een permanent bestaan heeft hij niet weten te bewerkstelligen.’ (p.106)
Willem II, De koning en de kunst is zeer aangenaam geschreven en zeker geen standaard catalogus. In dit werk wordt niet alleen een verhaal verteld over de werken die de koning bezat, ook wordt antwoord gegeven op verschillende vragen: hoe heeft Willem II deze werken bij elkaar gebracht? Hoe is zijn passie voor kunst ontstaan? Hoe is zijn collectie gegroeid? Waar stelde hij zijn werken tentoon? Kortom, Willem II is een uitgebreid naslagwerk. Daarnaast biedt de publicatie een mooi geïllustreerd overzicht van de werken die in de tentoonstelling te bezichtigen zijn. Zo geven de verschillende auteurs een goed beeld van de wereld waarin Willem II leefde en de kunst die hij verzamelde. Met Willem II wordt de lezer ondergedompeld in de kunstweelde waarin de koning zich bevond en leert deze over de achtergrond van (het ontstaan van) zijn collectie. Liefhebbers van beroemde kunst en intrigerende verhalen rond het koningshuis kunnen niet om deze publicatie heen.Willem II – De koning en de kunst moet je gelezen hebben!
Vera Weterings
De Tentoonstelling Willem II, De koning en de kunst is van 5 maart tot 16 juni 2014 in het Dordrechts Museum te zien. Eerder was de tentoonstelling te zien in de Hermitage in Sint Petersburg. Ook zal de tentoonstelling doorreizen naar Villa Vauban in Luxemburg, waar Willem II groothertog was.
Pingback:
Anna Paulowna |