Breien wordt vaak geassocieerd met ijverige oma’s, warme truien en wollen sokken. Het Fries Museum laat zien dat breien helemaal niet saai is, maar ontzettend hip! In de tentoonstelling Breien! wordt getoond hoe veelzijdig breien is: van de truien van Sarah Lund uit de Deense dramaserie The Killing en de ‘Starsky & Hutch-vesten’ tot ragfijn Fries kantbreiwerk, Noorse wollen handschoenen en nostalgische visserstruien. De tentoonstelling laat de bezoeker op een originele wijze kennis maken met breien in de meest brede zin van het woord. Geheel in stijl met al het breiwerk zijn de tekstbordjes op de tentoonstelling geïnspireerd op waslabels.

Wanneer je als bezoeker de tentoonstelling binnenloopt, kom je bij een volledig handgebreid omhulsel met in het midden een boom. Ingebreid in de wanden van de ruimte zitten kledingstukken die je kunt aantrekken, dit is het kunstwerk City of Stitches van de Deense kunstenares Isabel Berglund. Ook door de gehele tentoonstelling is er voor gezorgd dat je het breiwerk kunt voelen. Onder de tentoongestelde objecten zijn stukken stof in een zelfde techniek aangebracht, die je zonder je te generen als bezoeker uitgebreid kunt betasten.

Na het opmerkelijke kunstwerk in de eerste zaal, komt de bezoeker in een ruimte waar de geschiedenis van het breien op verrassend originele wijze is verbeeld in kijkkastjes. In een twaalftal kijkkasten krijgt de bezoeker een inkijkje in de geschiedenis van het breien. Elk kastje toont een belangrijk collectiestuk in een gebreide historische setting en geeft zo een beeld van de breitechniek of het breiwerk uit een bepaalde periode. Het eerste kastje toont een Middeleeuws landschap met gebreide bomen en een gebreid kasteel met daarin een ridderhandschoen van kleine ringetjes. De handschoen is van maliewerk, dat lijkt op breiwerk, maar bestaat uit losse ‘maliën’ of ringetjes. Rond 1500 werd in Nederland namelijk nog niet gebreid. Vanuit het Midden-Oosten verspreidde de breitechniek zich tijdens de hoge en late middeleeuwen naar Europa. In 1527 werd in Parijs het eerste breiersgilde opgericht, snel daarna hadden ook andere Europese steden hun eigen breiersgilde en in 1589 vond een Engelse dominee de breimachine uit. Deze kousenweefmachine zorgde voor een revolutie ook al konden er alleen rechte lappen mee worden gemaakt.

Tot in de zestiende eeuw werd alleen met warme wol en stug linnen gebreid. Met de komst van de VOC veranderde dit, zij bracht katoen mee uit India. Dit zachte en luchtige materiaal bood nieuwe mogelijkheden, helemaal aangezien het niet aangetast kon worden door motten of vervilting. Het breien verandert rond 1775 in een dameshobby. Met name dames uit hogere sociale klassen maakten allerhande accessoires, waarbij de lange, vingerloze handschoen het populairst was. Deze beschermde immers tegen de zon en een blanke huid wees in die tijd op goede sociale positie.

Eén van de kijkkastjes toont een oven met gebreide broodjes en een slaapmutsje. Dit lijkt een wonderlijke combinatie, maar blijkt na het lezen van de uitleg heel logisch. In de negentiende eeuw sliep men namelijk vaak met een gebreide slaapmuts, omdat warmte het lichaam vooral verlaat via het hoofd. ´s Nachts werd het in huis erg koud, omdat het haardvuur uitging. Slaapmutsen waren dus heel gewoon. Mannenslaapmutsen worden ook wel ´bakkertjes´ genoemd, omdat bakkers voor dag en dauw op waren om het brood in de oven te zetten en hun slaapmuts hierbij vaak ophielden.

Naast de zaal met de geschiedenis van het breien volgt een zaal waar de toeschouwer direct wordt geconfronteerd met een verbastering van het bekende spreekwoord ´Wie schrijft die blijft´: ‘Wie breit die blijft’. Deze zaal laat het oude en nieuwe breiwerk zien, van klederdrachten tot de col uit de populaire film The Hunger Games. Deze originele col die hoofdpersoon Katniss Everdeen draagt is een mix van oude technieken zoals naaldbinding, waardoor het breiwerk een oer-sfeer meekrijgt. Patronen van deze col circuleren in vele versies op het internet en wordt wereldwijd door fans van de filmtrilogie gedragen.

De tentoonstelling is echter niet alleen informatief, maar ook een lust voor het oog. Zo loop je als bezoeker in één van de zalen een markante fantasieachtige breiwereld binnen. Bizarre gebreide installaties laten zien hoe creatief je met breien om kunt gaan. De mysterieuze breisels van de Londense kunstenares Zoë Landau Konson toveren bij bijna elke bezoeker een glimlach op het gezicht en de werken van Chrystl Rijkeboer laten bezoekers zich even achter de oren krabben door het gebruikte materiaal: mensenhaar.

Al met al een kleurrijke, veelzijdige tentoonstelling over breien door de eeuwen heen. Een tentoonstelling die absoluut niet saai is, maar juist erg verrassend!

Vera Weterings

De tentoonstelling Breien! is nog tot en met 28 augustus 2016 in het Fries Museum in Leeuwarden te bezoeken.