Buitenland is geen land. Nescio in Frankrijk

Recensent: Wouter van Dijk

Buitenland is geen land. Nescio in Frankrijk, Lieneke Frerichs

Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam 2019
ISBN:9789028292239

Softcover genaaid gebrocheerd, met illustraties in zwart-wit en enkele noten
55 pagina’s
€ 15,00

Nescio in Frankrijk

Nescio is een van de weinige schrijvers die decennia na zijn dood telkens als er iets over hem verschijnt nog altijd de aandacht op zich gevestigd weet. Vorig jaar was daar de jubileumeditie van De uitvreter, Titaantjes, Dichtertje. En ook staat hij weer volop in de belangstelling, bij publicatie van dit bescheiden maar prachtig vormgegeven boekje over twee vakanties die J.H.F. Grönloh, de zakenman die Nescio tegen wil en dank ook was, doorbracht in Frankrijk in de jaren dertig. De uitgave verschijnt vanwege de publicatie van de zevende druk van het Verzameld proza & nagelaten werk van Nescio.

Het boekje is geschreven door Lieneke Frerichs, groot kenner van Nescio en zijn werk en in de gelukkige omstandigheid dat zij toegang heeft tot het archief van de schrijver, dat nog altijd in familiebezit is. Momenteel werkt Frerichs aan een biografie van de schrijver, Buitenland is geen land is een uitwerking van een aantal passages uit die biografie. In 1932 maakte de schrijver met twee van zijn vier dochters een meerdaagse fietstocht door Noord-Frankrijk en twee jaar later hield hij met zijn vrouw een vakantie in de Ardèche, waar een van de dochters tijdelijke woonde en werkte. Normaliter moest Grönloh weinig van het buitenland hebben, er ging voor hem niets boven het oerhollandse weidse landschap. Tijdens de vakanties in Frankrijk was dat echter anders. Hij genoot van de natuur en de pittoreske stadjes die hij tijdens de fietsvakantie aandeed, en schreef enthousiast kaarten en brieven naar het thuisfront. Aan de hand van dit materiaal uit het Nescio-archief reconstrueert Frerichs de fietstocht en geeft ze er context bij. Ook wanneer het echtpaar Grönloh-Tiket in 1934 op bezoek gaat bij dochter Bob in St. Georges-les-Bains schrijft hij vol enthousiasme over de fijne dagen die ze daar doorbrengen. Dochter Grönloh werkte daar in een kindervakantiekolonie van het Leger des Heils.

Nescio was zo onder de indruk van het Franse landschap, de wolkenluchten en de natuur in zijn algemeen dat de belevenissen in die twee zomers hem altijd zijn bijgebleven. Jaren later zijn sommige passages uit de brieven die hij naar huis stuurde vrijwel letterlijk in zijn verhaal ‘Insula Dei’ terechtgekomen, en om een beeld te krijgen van hoe Nescio die vakantie beleefd heeft volstaat het dit verhaal eens na te lezen:

“St. Georges les Bains…Het Leger des Heils heeft daar een kinder-vacantiekolonie ingericht en die nemen buiten ’t seizoen wel eens gasten op speciale aanbeveling. Ten minste, toen was dat zoo… Ze leefde er heelemaal op, iederen dag zag ik haar opleven. We wandelden een beetje als ’t niet te warm was, we waren er in Juni, maar ’t liefst keek ze maar, ze kende de velden, de boomen, de huisjes, de bergtoppen ver weg. Warm was ‘t, den 18den Juni begonnen ze ’t koren te maaien. ’t Eigenlijke Zuiden begint pas een honderd kilometer verder, waar de olijfboomen zijn, maar toch zaten daar al de vijgen aan de boomen en niet op beschutte plaatsen, maar zoo maar in ’t veld hier en daar.

En bloemen. Camelia’s, kamperfoelie, jasmijn. En lindebloesem. Alles doortrokken met heerlijke geuren. En krekels en kikkers. Veel hagedisjes. En één koekkoek was er ook, één koekkoek, onze koekkoek. Er was zooveel. In de vallei kronkelde dat riviertje naar beneden, tusschen boomen en struiken. Eigenlijk meer een beekje, de Turzon. Van de hoogte zag je alleen die boomen en struiken.”

Het is mooi dat met dit boekje weer wat meer bekend wordt over de persoon van Nescio en de inspiratie voor zijn geschreven werk die hij uit zijn persoonlijke belevenissen haalde, zoals ook in dit geval weer blijkt. Het boekje is fraai verzorgd, met tal van afbeeldingen van de brieven en kaarten die Nescio tijdens zijn twee reisjes verstuurde. Ook zijn er foto’s uit het familiearchief opgenomen die betrekking hebben op de reizen uit de jaren dertig. Het is een mooie en interessante uitgave waar de Nescioliefhebber veel plezier van zal hebben.

Wouter van Dijk