De donkere kant van Dick Bruna

Dick Bruna is wereldberoemd als Nijntje-creator. Naast dit onschuldige witte konijn ontsproot aan zijn fantasie in 1955 ook zijn tegenhanger; het gitzwarte beertje. Het beertje groeide uit tot icoon voor de covers van meer dan duizend detectives en andere spannende verhalen van Uitgeverij A.W. Bruna & Zoon. In de Kunsthal is momenteel een tentoonstelling te zien die focust op deze donkere kant van Dick Bruna. Dat Bruna gek was op het ‘zwarte beertje’ wordt duidelijk door de vele ontwerpen en foto’s van zwarte beren in zijn persoonlijke archief. Zwarte beer was Bruna’s alter ego, zo blijkt uit de publicatie De beer is dood die in zijn opdracht postuum uitkwam.

Toen vlak voor de Tweede Wereldoorlog het goedkoop te produceren pocketboek voor het eerst op de markt kwam had uitgeverij Bruna de primeur om in Nederland een kiosk op het station te plaatsen. Hierdoor steeg de pocketverkoop aan treinreizigers en nam het ontwerpen van boekomslagen een grote vlucht. Dick Bruna mag daarin een legendarische meester genoemd worden en werd wereldberoemd met zijn Zwarte Beertjes-pockets.

In de tentoonstelling is te zien hoe ‘het zwarte beertje’ garant stond voor spanning en sensatie, voor moord en doodslag in Bruna’s donkere wereld vol slimme detectives in grote regenjassen. De wereld waar ‘de schaduw’ leeft, is even Bruniaans basaal als de inspecteur zelf. Bruna’s ‘zwarte beertjes’ werden wereldberoemd dankzij de eigenzinnige detective-personages die hij wist te creëren, met typisch hoofddeksel en pijp. Ze kraken codes en soms letterlijk hersens om duistere zaakjes en mysteries in donkere hotelletjes op te lossen. Ratten, spinnen en vliegen kondigen aan dat daar wapens als pistolen, zwaarden, gif en satanskruid niet geschuwd worden. In zijn tekeningen weet Bruna op inventieve wijze de essentie van forensisch speurwerk weer te geven met het sporenonderzoek, vingerafdrukken, puzzelstukjes, volgende camera’s en bewijsstukken. Rechters in toga, agenten met wapenstok en boeven met enkelband vertellen het verhaal en maken duidelijk dat Bruna niet alleen een goede tekenaar en ontwerper is, maar vooral ook een magistrale verteller.

Al met al wordt in de tentoonstelling duidelijk hoe Bruna’s donkere illustraties in al hun eenvoud dezelfde grote zeggingskracht hadden als die van de witte tegenhanger Nijntje. Al nam de illustrator met zijn ‘zwarte beertjes’ allesbehalve een blad voor de mond.

Vera Weterings

De tentoonstelling De donkere kant van Dick Bruna is nog tot en met 19 augustus 2018 in de Kunsthal in Rotterdam te bezoeken.