Recensent: Vera Weterings

De focus op een ander, als fundament voor succes. Het nieuwbouwproject ‘Mauritshuis bouwt aan de toekomst’, Victor Moussault

Waanders Uitgevers i.s.m. Mauritshuis, Zwolle 2016
ISBN 9789462621282

Paperback, met illustraties in kleur en zwart-wit, bronvermelding en fotoverantwoording
144 pagina’s
€ 22,50

Mauritshuis bouwt aan de toekomst

Het Mauritshuis werd op 27 juni 2015 door koning Willem Alexander heropend. De werkzaamheden besloegen ruim twee jaar. Hiermee heeft het Mauritshuis als eerste voormalige rijksmuseum een groot renovatie- en nieuwbouwproject zelf aangestuurd en voor de financiering gezorgd. Het museumoppervlak verdubbelde door een ondergrondse verbinding naar een gebouw aan de andere kant van de straat. Bijzonder aan het project is dat de verbouwing niet alleen binnen de voorgenomen tijd is gerealiseerd, maar ook binnen het geraamde budget én met de gevraagde kwaliteit. Het Mauritshuis kreeg hiermee een voorbeeldfunctie, een dergelijke aanpak getuigt immers van ondernemerschap, innovatief denken en een hoog ambitieniveau. Daarbij won het museum diverse prijzen, waaronder de Gulden Feniks voor hergebruik van bestaande gebouwde omgeving, de Funderingsprijs 2014 voor de uitbreiding van het ondergronds casco en de prestigieuze IPMA Excellence Award 2015 voor het meest excellente projectmanagement van Nederland.  De IPMA-jury stelt dat dit project met het meeste avontuur en langs de meest ongebaande paden is uitgevoerd. Totaal vernieuwend voor projectmanagement in de cultuursector, zowel nationaal als internationaal.

In De focus op een ander, als fundament voor succes. Het nieuwbouwproject ‘Mauritshuis bouwt aan de toekomst’ beschrijft Victor Moussault de strategie en organisatie van het spectaculaire bouwproject. Vicotr Moussault bekleedde van 1 januari 2007 tot 1 januari 2017 de functie van zakelijk directeur bij museum het Mauritshuis. Toen Moussault in 2007 startte bij het museum kreeg hij meteen te horen dat de Galerij Prins Willem V aan het Buitenhof in Den Haag gesloten was omdat er een bouw- en renovatieproject werd uitgevoerd. Deze galerij is onderdeel van het Mauritshuis en was daarmee voor Moussault een goed leerproces ter voorbereiding op de grote verbouwing van het Mauritshuis die zou volgen. In een zeer lezenswaardig persoonlijk verhaal geeft Moussault een inkijkje in het reilen en zeilen van een complex verbouwingstraject. Hij beschrijft de strategie en organisatie die het Mauritshuis als eerste voormalig rijksmuseum zelfstandig mocht uitvoeren namens het Rijksvastgoedbedrijf, en deelt zijn methoden met de lezer. Hij laat zien welke werkwijze hij gebruikt bij het aansturen van het project door achtergronden en processen te beschrijven. Daarnaast deelt hij ook waar hij tegenaan liep tijdens het project.

Moussault start het boek met enkele van de belangrijkste zaken bij een bouwproject, die – naar mijn mening – ook gelden voor andere projecten: het opstellen van concrete doelen en het maken van heldere afspraken waarbij duidelijke aansturing, taakomschrijvingen en transparante projectstructuren essentieel zijn. Omdat de medewerkers veelal de ambassadeurs van de onderneming zijn, geven zij voor een groot deel vorm aan de bedrijfscultuur. Als een team goed kan samenwerken, heeft dat een positieve uitwerking op het eindproduct. Het bouwen aan teamgeest is volgens Moussault dan ook van essentieel belang. Om het ‘wij-gevoel’ te stimuleren is het belangrijk dat de verantwoordelijke voor het project dicht bij de uitvoering staat; persoonlijk bij de realisatie betrokken is; de uitvoerenden mee laat delen in alle successen; veelvuldig aanwezig is; en alle facetten overziet en verantwoordelijkheid neemt.

De focus op een ander, als fundament voor succes

Voor de verbouwing had het Mauritshuis met een aantal beperkingen te maken. Zo was de ingang voor bezoekers lastig te vinden; er was geen extra ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen; het museumcafé had een onaangename akoestiek en het culinaire assortiment was beperkt; er waren geen geschikte zalen voor (educatieve) activiteiten; en het personeel was verspreid over twee locaties. Om vervolgens winst te realiseren is het nodig dat je de juiste specialisten in huis haalt en luistert naar anderen. Volgens Moussault is het belangrijk te weten wie de betrokkenen bij het project zijn en hen te begrijpen. Je moet niet alleen kunnen zenden en ontvangen, maar de boodschap ook op de gewenste toon overbrengen en naar de juiste persoon. Het openstaan voor signalen van betrokken partijen kan van grote invloed zijn op het project, zowel vanuit de eigen organisatie als van daarbuiten. Door in het communicatietraject de elementen kennis en karakter toe te voegen krijg je een beter beeld van de verschillende betrokkenen. Als je een beeld hebt van wie de stakeholders zijn en welke achtergronden ze hebben, kun je je ook beter verplaatsen in hun omstandigheden.

“Ik vind het belangrijk dat de opdrachtgever tijdens het project bekijkt hoe hij zijn stakeholders bij een probleem in hun eigen organisatie kan steunen, terwijl het niet direct zijn eigen probleem of verantwoordelijkheid is. Indirect steunt die opdrachtgever daardoor zijn eigen projectresultaat.” (p. 72)

Een vraag die Moussault tijdens het project herhaaldelijk heeft gesteld is ´waarom doen we het zo?’ om meer duidelijkheid te krijgen. Mocht je tegen een probleem aanlopen dan is het volgens Moussault belangrijk altijd eerst in de spiegel te kijken, je speelt zelf immers een belangrijke rol in het proces van de conflictbeheersing. Vervolgens moet je de vraag stellen waarom er een conflict is. Kijk altijd goed naar de bron van het probleem en vraag je ook af of je het zelf moet oplossen of dat het beter is om een ander in te schakelen.

“We hebben immers allemaal onze grenzen, ook als verantwoordelijke van een project.” (p. 69)

Daarnaast is het volgens Moussault van belang om de te bereiken doelen ook constant voor ogen te houden. Voor het Mauritshuis was dat een toename van het aantal bezoekers; de inhoud van de programmering meer variëren; bouwkundig en operationeel klaar zijn voor de toekomst; als museumorganisatie zelf verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van de gebouwen; en een toename van de zelfverdiencapaciteit bewerkstelligen door de gewenste aanpassingen aan het gebouw en een betere dienstverlening.

Inzicht voor projectmanagers

In de publicatie verbindt Moussault de bouwprocessen, het projectmanagement en een stukje geschiedenis van het Mauritshuis en zijn collectie met elkaar. Het is een verhaal geworden van passie, betrokkenheid en verbinding met anderen. Hierdoor heeft Moussault niet alleen een interessant en zeer praktisch werk geschreven voor mensen in de erfgoedsector die een dergelijk verbouwingstraject instappen, maar geeft hij ook nuttige  tips op het gebied van projectmanagement en cultureel ondernemerschap.

“De lezer wil ik vanuit mijn ervaringen inzage geven dat het mogelijk is om vanuit zelfgeformuleerde doelen tot realisatie van een project te komen dat nog niet eerder is uitgevoerd.” (p. 13)

Samen sta je sterk

Daarnaast geeft Moussault als één van de kernbegrippen bij bouwprojecten aan dat het belangrijk is dat het project samen wordt gerealiseerd. Gaat iets verkeerd dan heb je dat volgens Moussault dus ook samen gedaan, maar als het goed gaat, moet je dat vooral ook samen vieren. Een tip die in mijn optiek ook zeker voor andersoortige projecten kan gelden, net als Moussaults basis-ingrediënten voor een succesrecept: passie, visie, teambuilding, lef, doorzetten en directe betrokkenheid.

Al met al is De focus op een ander, als fundament voor succes een leerzaam en plezierig boek om te lezen. Al schrikt het onderwerp wellicht in eerste instantie af, is het een prettig leesbaar werk geworden dat de lezer wijze lessen geeft op het gebied van projectmanagement. De open houding van Moussault is prijzenswaardig en daarbij maken de gedeelde plannen, tabellen en grafieken de voorbeelden en behandelde onderwerpen voor de lezer concreet. Moussault heeft met dit boek een managementboek neergezet dat ik iedereen van harte kan aanbevelen.

Vera Weterings