Dromen van bomen

In het Gorcums Museum zijn regelmatig tentoonstellingen te vinden waarbij de traditionele en moderne kunst zij aan zij hangt binnen één thema. Ook deze zomer is dat weer het geval. Dit keer is de keuze gevallen op het thema bomen.

In de tentoonstelling is zoals we gewend zijn van het museum in Gorinchem een verrassende combinatie van oude en nieuwe werken te zien, allen over de boom en het bos. Neem bijvoorbeeld het werk van beeldhouwer Floris Brasser (1957). Hij maakt grote houten sculpturen en plaatst die bij voorkeur in de openbare ruimte. Maar ook werk van de negentiende-eeuwse schilder Johannes Bilders (1811-1890) is op de tentoonstelling te zien. Zijn werk maakte hij in de bossen rond het Gelderse Wolfheze tussen zijn geliefde ‘Wodanseiken’.

Ook Hans Dolieslager (1950) gebruikte de natuur als inspiratiebron. Het hoofdthema in zijn werk was het landschap van Goeree-Overflakkee. Het natuurgebied De Kwade Hoek en de polders rond zijn woonplaats Goedereede zijn al zo’n dertig jaar onderwerp van zijn kunst. In schilderijen, pastels en grafiek geeft Dolieslager een persoonlijke kijk op het landschap en de continue veranderingen – van seizoenen, tijden en weer – erin.

Eén van de topstukken in de tentoonstelling is het werk van dé landschapsschilder van de zeventiende eeuw, Salomon van Ruysdael (1602-1670). Op zijn schilderij steekt een prominente boompartij af tegen een indrukwekkende wolkenlucht. Uit dezelfde eeuw dateert een bostafereel van de in Gorinchem geboren schilder Aert van der Neer (1603-1677). De boom is in deze werken vooral een fraai, decoratief element. Heel anders is dat bij Armando (1929-2018). Ten tijde van de oorlog woonde hij vlak bij het beruchte Kamp Amersfoort. Hij zag hoe het bos waar hij speelde veranderde in een gevaarlijk gebied met wachttorens. De bomen waren stille getuigen van alle verschrikkingen en zijn zo onderdeel van een 'schuldig landschap'.

Mijn persoonlijke favorieten zijn de landschappen van Andreas Schelfhout (1787-1870) en tijdgenoot B.C. Koekkoek (1803-1862). Schelfhout schilderde zomer- en winterlandschappen, strandscènes, landschappen bij maanlicht en dierenschilderijen. Als romantisch schilder was hij geboeid door het geweld van de natuur. Terwijl Koekkoek de natuur juist op de meest romantische manier weergaf. Van hem is ook de uitspraak:

“De natuur is het volmaakte schilderij.”

In de tentoonstelling blijkt wel dat bomen door de eeuwen heen blijven intrigeren. Al sinds Adam en Eva van de vrucht van de Boom der Kennis aten, leeft de mens in ontzag en bewondering voor de boom. Of het nou een eenzame spar is, een woudreus of een onmetelijk oerwoud: we dromen weg bij hun vormen, kleuren of immense omvang. Bomen staan symbool voor het leven zelf. Ze halen zelfs CO² uit de lucht en zijn zo onmisbare bondgenoten in deze tijd van klimaatverandering. En in Gorinchem kun je van diverse bomen genieten in kunst door de eeuwen heen.

Vera Weterings

De tentoonstelling Dromen van bomen is nog tot en met 15 september te bezoeken in het Gorcums Museum in Gorinchem.