Recensent: Vera Weterings
Goden van Egypte. Van A tot Seth, Maarten Raven en Ben van den Bercken
Sidestone Press i.s.m. Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 2018
ISBN 978 90 8890 727 2
Paperback, met illustraties in kleur en zwart-wit
54 pagina’s
€ 9,95
Goden van Egypte
De publicatie Goden van Egypte. Van A tot Seth is een handzame gids met beknopte informatie over diverse Egyptische Goden. Het boekje is verschenen bij de tentoonstelling Goden van Egypte in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en behandelt ook de goden die in de tentoonstelling terugkomen. De tentoonstelling gaat over de idealen van de Egyptenaren, hun wereldbeeld, gevoel voor orde en de structuur van hun godenwereld. Desalniettemin is het geen tentoonstellingspublicatie. De gids is ook een fijn handvat bij een willekeurige andere tentoonstelling over het oude Egypte.
Het boekje start met een beknopte inleiding waarin algemene principes worden behandeld die voor de lezer nuttig zijn om de goden te begrijpen en te leren kennen. Daarna worden stuk voor stuk de Egyptische goden behandeld die ook in de tentoonstelling Goden van Egypte terugkomen. Hierbij is aandacht voor de namen van de goden, hoe zij werden afgebeeld; als mens of dier en met welke accessoires. Ook is er kort aandacht voor het verschijnsel syncretisme. Bij dit verschijnsel gaan twee of meer verschillende goden een blijvende associatie met elkaar aan waardoor er een nieuwe god ontstaat met eigenschappen die niet door de oude werden vervuld. Een voorbeeld van zo’n god is Amon-Re, een universele god die in heel Egypte verering genoot als oppergod van het pantheon. Hij komt voort uit Amon, een oergod van de onzichtbaarheid en in Thebe de stadsgod, en Re, de zonnegod die in Heliopolis werd vereerd.
Na deze korte introductie volgt een alfabetisch geordend overzicht van de bekendste goden en godinnen uit het oude Egypte. Bij elke god is een afbeelding te vinden en zijn of haar naam in het hiërogliefenschrift, daarnaast heeft elke god een korte beschrijving wat betreft de belangrijkste karakteristieken en eigenschappen. In de gids leer je over de meest bekende mythen en verhalen en leer je tegelijkertijd over de voornaamste karakteristieke gedaanten. Spelenderwijs krijg je informatie over de dierenkoppen, kronen en andere attributen die door goden worden gebruikt en ontdek je de plaatsen waar de goden vereerd worden. Ook lees je over de verschillende familieverbanden van de goden. Neem bijvoorbeeld Sjoe, Sjoe is de god die het leen begint en laat voorbestaan, hij doet dat samen met zijn nageslacht, de hemelgodin Noet. Sjoe is zelf ontstaan uit het zaad of speeksel van de scheppergod Atoem. Atoem wordt vaak vertaald als ‘de Niet-bestaande’ of ‘de Volkomende’, hij schept het eerste land, hij scheidt nat en droog, donker en licht, mannelijk en vrouwelijk en creëert zo orde. Een andere god in het boekje is Bes, een niet zo grote god die pas vanaf de Late Periode (722-332 voor Christus) zijn eigen tempels krijgt. Bes heeft zijn populariteit te danken aan zijn dwerggestalte. Enerzijds jaagt dit uiterlijk schrik aan, anderzijds geld het als een bovennatuurlijke verschijning. Bes is dan ook een god die kwade machten kan verdrijven en wordt vooral gebruikt als beschermgod voor het hulpeloos mensenkind, zwangere vrouwen en jonge moeders. Maar er zijn niet alleen beschermgoden, zo is er ook Seth, de god van de brute kracht, chaos en onvruchtbaarheid. Seth wordt soms ten goede aangewend en gebruikt als sterke god ter bescherming van het leger.
Goden van Egypte. Van A tot Seth is zeer toegankelijk geschreven en biedt een beknopte introductie in de Egyptische godenwereld. Hierdoor vormt de publicatie een ideale kennismaking met de Egyptische godencultuur, maar ook een fijn geheugensteuntje voor onderweg voor de geïnteresseerde bezoeker van een willekeurige Egyptische tentoonstelling.
Vera Weterings
De tentoonstelling Goden van Egypte is tot en met 30 maart 2019 te bezoeken in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.