Recensent: Vera Weterings
Het Friesland van Johann Hermann Knoop. Een selectie uit de Tegenwoordige Staat of Historische Beschryvinge van Friesland uit 1763, hertaling door Corien Ratink met een inleiding door Geart de Vries
Bornmeer i.s.m. Historisch Centrum Leeuwarden, Assen 2016
ISBN 978 90 5615 389 2
Paperback, met illustraties in kleur en zwart-wit
86 pagina’s
€ 12,50
Het Friesland van Johann Hermann Knoop
De Duitser Johann Hermann Knoop werd als hovenier in 1731 naar Friesland gehaald. In opdracht van prinses Maria Louise van Hessen-Kassel werkte hij aan het verfraaien van de Prinsentuin ter gelegenheid van het huwelijk van haar zoon Willem Carel Hendrik Friso met de Engelse Anna van Hannover in 1734. Knoop was echter meer dan alleen hovenier, hij publiceerde ook veelvuldig. Bij tuinliefhebbers valt zijn Pomologia goed in de smaak, maar hij schreef over diverse onderwerpen, zoals wiskunde en bracht ook een boekje uit waarin hij uitlegt hoe men de krant kan lezen. De breder geïnteresseerde geschiedenisliefhebber zal zijn hart kunnen ophalen bij Knoops Tegenwoordige Staat of Historische Beschryvinge van Friesland. Dit boek geeft een goed beeld van het achttiende-eeuwse Friesland doordat het een breed scala aan onderwerpen behandeld, zoals natuur, religie en vorstenhuizen.
Knoops werk is echter niet uniek, in zijn tijd waren er al vele algemene geschiedenissen en landschapsbeschrijvingen. Omdat Knoop zich in Friesland thuis was gaan voelen, besloot hij het te beschrijven. Zijn kennis haalde hij uit andere werken, maar ook uit zijn eigen bevindingen. Bijzonder aan het werk is dat Knoop vanwege zijn herkomst Friesland ook vergelijkt met zijn geboortestreek. Zo valt hem op dat het hier niet gebruikelijk was je eigen brood te bakken, men kocht het bij de bakker. En in dit soort gevallen kan hij het soms niet na om wat tips te geven aan de Friezen:
“Er werd hier (nog) geen spelt verbouwd, maar spelt leverde goed brood en heerlijk bier op en daarom zou men eens kunnen gaan experimenteren met dit gewas.” (p. 12)
Met de hertaling van een selectie uit De Tegenwoordige Staat wordt een oud idee gerealiseerd dat nog ontstond bij onderzoek naar Knoop in het toenmalige Gemeentearchief Leeuwarden. In het huidige Historisch Centrum Leeuwarden werd in 2015 ter gelegenheid van de grote Maria Louise-manifestatie opnieuw aandacht besteed aan Knoop. Het idee om een selectie uit het boek te hertalen werd opgepakt. De hoofdstukken over de geschiedenis van Friesland, over de bestuursstructuur en de natuur, zijn buiten beschouwing gelaten aangezien deze onderwerpen in andere achttiende-eeuwse bronnen evengoed of zelfs beter behandeld worden. Zo zijn de meest aansprekende gedeeltes van Knoops bron in een nieuw Nederlands jasje gestoken zodat ze voor iedereen te begrijpen zijn. Knoops achttiende-eeuwse taalgebruik was immers wat omslachtig. Wel is de oorspronkelijke hoofdstukindeling aangehouden, waardoor er wel soms gaten in het boek zijn gevallen doordat de meer geschiedkundige passages zijn overgeslagen. Al met al is dit boekje een uniek en prachtig tijdsdocument.
Vera Weterings