De eerste editie van History in Concert werd afgelopen dinsdag 16 oktober 2018 voor het eerst georganiseerd in Tivoli Vredenburg. Voor dit evenement stond het thema van de Maand van de Geschiedenis centraal: opstand. Op een bijzondere wijze werden historische verhalen over opstandige canonvensters gecombineerd met optredens van Nederlandse muzikanten. Zo gaven zij op originele wijze inhoud en betekenis aan de Nederlandse geschiedenis samen met verhalen van conservatoren bij dé topstukken uit de Nederlandse canon. Het zaalprogramma werd gepresenteerd door journalist en televisiepresentator Matthijs van Nieuwkerk. Daarnaast presenteerden diverse canonmusea zichzelf in een speciaal foyerprogramma.

Canon van Nederland

De Canon van Nederland werd ruim tien jaar geleden gepresenteerd door de speciaal daarvoor ingestelde commissie-Van Oostrom, onder leiding van neerlandicus Frits van Oostrom. In opdracht van toenmalig minister Maria van der Hoeven moest een canon van de Nederlandse geschiedenis worden opgesteld, die in de eerste plaats voor het onderwijs bedoeld was. De Canon van Nederland neemt je in vijftig vensters mee langs mensen, gebeurtenissen en voorwerpen die samen de geschiedenis van Nederland vertellen. In 2011 kregen het Openluchtmuseum en het Rijksmuseum de opdracht om ‘Het Verhaal van Nederland’ zichtbaar te maken. De presentatie werd 23 september 2017 in Arnhem geopend en is gebaseerd op de vijftig historische Canonvensters zoals die in 2006 werden gepresenteerd door de Commissie Van Oostrom waarbij elk ‘venster’ ‘zicht’ geeft op een onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis. Het is echter onmogelijk om dé geschiedenis van Nederland op één plek te ervaren. Het Nederlands Openluchtmuseum initieerde om die reden dan ook het Canon van Nederland-netwerk. In dit netwerk werkt een groeiend aantal culturele organisaties samen om de geschiedenis door het hele land breed onder de aandacht brengen. In de komende jaren zal het netwerk zich uitbreiden tot een evenwichtige afspiegeling van de Canon. Zo komen museumbezoekers oog in oog te staan met de geschiedenis van Nederland.

Foyerprogramma

Met History in Concert programmeerde het Canonnetwerk voor het eerst als collectief op landelijke schaal voor een groot publiek. Zo konden bezoekers zich bij binnenkomst onderdompelen in de Nederlandse geschiedenis aan de hand van de diverse canonvensters die verschillende canonmusea presenteerden in de foyer van Tivoli Vredenburg. Het was onder andere mogelijk een eeuwenoud reliek te bewonderen bij de stand van Museum Catharijneconvent of het Allard Pierson Museum te helpen met het uitzoeken van archeologische vondsten. Verder kon er geswingd worden op de muziek van een soldatenband van het Nationaal Militair Museum en liepen er bijna levensechte hunebedbouwers van het Hunebedcentrum rond.

Christiaan Huygens

Rijksmuseum Boerhaave presenteert als Canonmuseum het venster Christiaan Huygens (1629-1695). Huygens  is de belangrijkste geleerde die de Republiek in de zeventiende eeuw heeft voortgebracht. Hij was een van de wegbereiders van de moderne wetenschap, die in zijn tijd in West-Europa ontstond. De briljante Christiaan Huygens was een wiskundig genie dat zich toelegde op het in exacte termen vastleggen van natuurverschijnselen. Ook de sterrenkunde was een levenslange fascinatie van Christiaan Huygens. Het bleef niet bij theorie, Huygens was ook een praktisch ingesteld geleerde. Zo sleep hij zelf de telescooplezen voor zijn sterrenkundige waarnemingen waarmee hij als eerste de ringen rond Saturnus zag. Deze telescooplenzen zijn in Leiden in Rijksmuseum Boerhaave te bewonderen. Speciaal voor History in Concert had het museum een eeuwenoude telescoop meegebracht en konden bezoekers zelf een telescoop in elkaar knutselen.

Opstand

Het zaalprogramma ging gelijk goed van start met een muziekcollege van Leo Blokhuis binnen het thema van de Maand van de Geschiedenis: opstand. Aan de hand van de Berlijnse Muur behandelde hij diverse nummers en bands die er in die periode op in speelden. Zo ontbrak uiteraard niet Over de Muur van Klein Orkest, maar ook Leningrad van Billy Joel, Times of Freedom van Bruce Springsteen en Heros van David Bowie passeerden de revue. Ook Russians van Sting kwam ter sprake waarbij Blokhuis nog als grappige wetenswaardigheid deelde dat het deuntje in het nummer heel toepasselijk is geïnspireerd op de Russische componist Prokofjev.

Slavernij ca. 1637-1863

Rapper Akwasi en de groep Zwart Licht gingen met Matthijs van Nieuwkerk in gesprek over het canonvenster slavernij, de Black Archives in Amsterdam en de tentoonstelling Soul of a Nation: Art in the Age of Black Power in Tate Modern. Deze tentoonstelling sloot aan bij de huidige tijdgeest met zijn discussies over de verhoudingen tussen blank en zwart erfgoed. In de tentoonstelling stond de Afro-Amerikaanse kunst uit de periode 1963-1980 centraal, dat waren de jaren waarin Martin Luther King opkwam en werd vermoord, de jaren van de Black Panthers en andere bewegingen die een nieuwe plaats van de zwarte bevolking opeisten binnen de Amerikaanse maatschappij. Na afloop van het gesprek traden ze op met Schoon schip, een nummer gebaseerd op de WIC.

Willem van Oranje en de Beeldenstorm

Om aandacht te besteden aan het canonvenster de Beeldenstorm werd een video uit Museum Catharijneconvent getoond. In de video stond een Christuskop centraal die is opgebaggerd uit de Maas bij Ravenstein (NB) en goed laat zien hoe gewelddadig de vernielingen waren ten tijde van de Beeldenstorm die in 1566 in de Nederlanden woedde. Veel kerken en kloosters werden toen ontdaan van hun katholieke symbolen: heiligenbeelden en schilderijen.  Na het strippen van de kerken werden ze gebruikt voor de gereformeerde eredienst waarin Gods Woord centraal staat. De Beeldenstorm leidde uiteindelijk mede tot de Opstand tegen het katholieke Spanje.

Na afloop van de video vertelde historisch letterkundige en schrijver Herman Pleij levendig over de Nederlandse Opstand met zijn Beeldenstorm (1566) en Willem van Oranje (1533-1584). Hij vergeleek Willem van Oranje met zijn bijnaam en scheldnaam De Zwijger met de hedendaagse politicus Alexander Pechtold, omdat die ook niet altijd het achterste van zijn tong laat zien. Na afloop van het gesprek zetten jonge talenten van de Nationale Opera Studio het verhaal van Pleij luister bij met het zingen van aria’s uit een historische opera over Willem van Oranje.

Nederlands-Indië

Johannes Sigmond, alias Blaudzun, is singer-songwriter. Speciaal voor History in Concert deelde hij zijn Indische wortels met het publiek en ging hij terug naar Malang, de stad waar zijn moeder is geboren, waar zijn opa en oma leefden en die hem herinnerde aan traditionele krontjongmuziek. Deze muziek is eeuwen geleden door Portugese slaven naar Indonesië gebracht. Toen Blaudzun in januari door Indonesië toerde trad hij op met krontjong-muzikanten. Hij is verknocht aan de ritmische klanken, de muziek klinkt als een soort simpele oervorm van muziek. Naast de muziek vertelde Blaudzun ook over het koloniale verleden en dat zijn opa nadat hij in Japan te werk was gesteld bij terugkomst in Indonesië direct in het KNIL moest. Na afloop van het gesprek verbeeldde hij samen met Krontjong-muzikanten op muzikaal gebied de beladen geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië.

Aletta Jacobs (1854-1929) en Annie M.G. Schmidt (1911-1995)

De avond werd afgesloten met een gesprek tussen zangeres Ellen Ten Damme, singer-songwriter Linde Schöne en presentator Matthijs van Nieuwkerk. Ten Damme bracht een prachtige Duitstalige ode aan belangrijke vrouwen uit de geschiedenis en sprak over belangrijke vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, zoals Aletta Jacobs. Ook Linde Schöne had een vrouwelijke inspiratiebron gekozen om voor te dragen, zij koos voor muziek van Annie M.G. Schmidt. Eerder die avond sprak Ingrid van Engelshoven, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, ook al over (het gebrek aan) vrouwen in het Nederlandse canon.

Vera Weterings

Geïnteresseerd in de Nederlandse canon? Lees ook de blog Canon van Nederland.