Recensent: Vera Weterings
Homeros Odysseia vertaald door Imme Dros
Uitgeverij G.A. van Oorschot B.V., Amsterdam 2016
ISBN 9789028261082
Gebonden, met stofomslag en buikband, aantekeningen, handleiding en namenlijst
415 pagina´s
€ 34,99
Homeros Odysseia
“Zing van de man van de duizend listen, Muze, die heel veel
rondzwierf nadat hij de heilige vesting van Troje verwoest had,
van heel veel mensen de steden zag en doorzag hoe ze dachten,
heel veel pijn en ellende op zee leed toen hij voor zijn
leven en de terugreis naar huis van zijn vrienden bleef vechten
maar toch zijn vrienden niet wist te redden hoe graag hij ook wilde:
zij groeven immers hun eigen graf, ze waren zo gek, de
dwazen, om koeien van Helios zoon van Hyperion op te
eten, en hij ontnam hun dan ook de dag van de thuiskomst.
Kies een begin, godin dochter van Zeus, en bezing dat voor ons ook.” (p. 7)
- Boek 1, Odysseia
Aldus begint het epische dichtwerk Odysseia van Homeros . Dit epos vertelt het verhaal van de grote Odysseus die na tien jaar Trojaanse oorlog een tien jaar durende zwerftocht maakte om uiteindelijk thuis te komen bij zijn vrouw Penelopeia die ondertussen omringd wordt door vrijers. Om de vrijers op afstand te houden bedenkt ze een list: voordat ze een vrijer kan uitkiezen wil ze eerst een lijkwade voor haar echtgenoot koning Odysseus maken. De lijkwade kwam echter maar niet af; overdag weefde ze ijverig, maar ’s avonds haalde ze haar werk uit om de vrijers zo lang mogelijk op afstand te houden. Ondertussen probeerde Odysseus kostte wat het kost thuis te komen, maar kwam hij onderweg vele obstakels tegen. Toch wist hij te ontkomen aan de Sirenen, de cycloop Polyfemos, de nimf Kalypso en de tovenares Kirke.
Dat is Odysseia in een notendop, maar het verhaal komt beter tot zijn recht wanneer je de vertaling van Imme Dros erbij pakt en dan bedoel ik niet de vertaling van vijfentwintig jaar geleden, maar de nieuwste vertaling. Hoewel de vertaling van Dros in 1991 een bestseller werd en de afgelopen decennia is uitgegroeid tot een succes van formaat, vond Dros het na haar vertaling van de Ilias toch tijd voor een grondig herziene vertaling van de Odysseia. Waarom besloot Dros de Odysseia opnieuw te vertalen? “Na de Illias was het zo anders”, aldus Dros tijdens haar boekpresentatie in het Rijksmuseum van Oudheden op donderdag 25 augustus 2016. “Dat boek [lees: de Illias] heb ik zo anders gedaan dan de Odysseia. Ik wilde daarom een nieuwe versie van de Odysseia maken, een vertaling die goed bij mijn Illias past. Geen zin is hetzelfde als in de vertaling van 25 jaar geleden. Herhalen is niet interessant, veranderen is leuk. Ik zou het liefst nóg een vertaling maken. Je kunt zo’n boek op twintig verschillende manieren vertalen.” Haar enthousiasme over de vertaling is niet verrassend gezien haar fascinatie voor Homeros: “Homeros neemt helden met een korreltje zout!”
Dros heeft van haar vertaling een boek in begrijpelijke taal gemaakt zonder te vervallen in populistisch taalgebruik. Anders dan de vlotte vertaling die recent van Patrick Lateur is verschenen, heeft Dros in haar vertaling een evenwichtig geheel gemaakt door taal, woordkeus en klank op elkaar aan te laten sluiten. Anders dan in haar vorige versie heeft Dros bovendien vastgehouden aan de dactylische hexameter. Dit houdt in dat de versregels bestaan uit zes voeten, gebaseerd op de lengte van de lettergrepen. De dactylische hexameter is de meest gebruikte versvoet voor klassieke epische gedichten, naast Homeros’ Odysseia en Illias zijn ook de Aeneis van Vergilius en de Metamorphosen van Ovidius op die manier opgebouwd. In de versie uit 1991 kreeg Dros van classici veel commentaar op haar vrije zesvoet. In een interview op 12 oktober 1991 in Vrij Nederland vertelt ze over deze keuze dat ze zich had voorgenomen een ‘goed spannend verhaal’ voor een breed publiek over te brengen, waarbij metrisch vooral een ‘lelijke dreun’ moest worden vermeden. In haar nieuwe vertaling heeft ze zich wel gehouden aan de oorspronkelijke opbouw. Door deze keuze komt haar vertaling nog het beste tot zijn recht wanneer deze wordt voorgelezen, zoals tijdens de boekpresentatie in het museum toen liedjes- en scenarioschrijver/illustrator/echtgenoot Harrie Geelen verschillende passages uit het boek voordroeg.
Het epos over de terugtocht van Odysseus na de val van Troje is misschien wel het meest gelezen, hoogst gewaardeerde verhaal ooit. Ondanks zijn omvang – zo’n 12.110 versregels in 24 boeken – is het een pageturner die je achter elkaar uitleest. Dros weet het intrigerende verhaal van de zwerftocht van Odysseus goed over te brengen. Als lezer wordt je meegetrokken in het verdriet van Penelopeia en de woede van zoon Telemachos. Daarbij heeft Dros naast haar vertaling ook welkome aantekeningen aan het boek toegevoegd zodat metaforen de toelichting krijgen die ze verdienen en de lezer meer duiding krijgt over het geheel. Ook de aanvullende namenlijst achterin het boek is een aangename toevoeging omdat de vele verschillende personages en hun ingewikkelde namen je als lezer soms kunnen duizelen. Tot slot heeft Dros ook aan het begin van elk hoofdstuk een beknopte samenvatting toegevoegd. Ze is erin geslaagd de essentie per boek in een halve bladzijde tekst neer te pennen. Deze alinea’s aan het begin van elk boek maken het voor de lezer gemakkelijk om snel een idee te krijgen van de inhoud van het verhaal.
Al met al is Dros er met haar herziene vertaling in geslaagd een prachtig epos op heldere wijze opnieuw te presenteren, zowel qua inhoud als qua vorm. Odysseia zal nog steeds lezen als een heerlijk en meeslepend verhaal over de zwerftochten van een Trojaanse held. Ik kan een ieder die nog nooit het volledige verhaal heeft gelezen dan ook zeker aanraden om met Dros’ vertaling te beginnen, maar ook de classici die het boek al eens eerder hebben gelezen zullen van deze vertaling kunnen genieten.
Vera Weterings
Pingback:
Mythen moet je niet geloven |