Recensent: Vera Weterings
Jacobs vlucht. Een familiesaga uit de Gouden Eeuw, Craig Harline
Uitgeverij Vantilt, Nijmegen 2016
ISBN 9789-46-004-2997
Paperback, met illustraties in kleur en zwart-wit
352 pagina's
€ 24,95
Jacobs vlucht
Het boek Jacobs vlucht vertelt de familiegeschiedenis van drie generaties Rolandus tijdens en rond de dramatische jaren van de opstand tegen Spanje. In het boek staan de levensverhalen van Jacob Rolandus, zijn zoon Timotheus en kleinzoon Jacob centraal. De eerste Jacob maakte naam als één van de vertalers van de eerste officiële Nederlandstalige bijbel. Jacobs vlucht is gegrond op uitvoerig archiefonderzoek van Harline in binnen- en buitenland. In Nederland bestudeerde hij onder andere de archieven van het Nationaal Archief, het Brabants Historisch Informatie Centrum, het Stadsarchief Amsterdam, het gemeentearchief van Boxtel en het archief van de Nederlandse jezuïeten in Nijmegen. Over de grens bezocht hij onder andere het Algemeen Rijksarchief in Brussel en het archief van de jezuïeten in Rome. Zijn vondsten heeft Harline op bijzondere wijze verpakt in een page turner waarbij hij niet alleen een zeer persoonlijke familiegeschiedenis optekent, maar ook een genuanceerd beeld schetst van de hevige godsdiensttwisten in de Lage Landen, een tijd waarin een gereformeerde vrouw die getrouwd was met een katholiek, een officiële berisping van haar kerk kreeg als ze op vrijdag geen vlees op tafel zette.
Hoewel Harline het verhaal zo veel mogelijk in zijn oorspronkelijke setting heeft proberen te vertellen, heeft hij er ter verduidelijking gelukkig voor gekozen een aantal moderne begrippen te hertalen, dit om verwarring te voorkomen. Zo vermeldt hij afstanden in meters en kilometers en niet in de vroegmoderne Nederlandse mijlen die ook toen al niet altijd de standaard waren. Bovendien waren de mijlen niet altijd hetzelfde, zo wijst Harline in zijn noot aan de lezer op het feit dat een mijl gewoonlijk een uur gaans, ongeveer vijf kilometer, was, maar ook zeven kilometer kon zijn.
Toen historicus Craig Harline, hoogleraar aan de Brigham Young University, in Nederlandse en Belgische archiefinstellingen documenten over de familie Rolandus aantrof ontstond al snel het idee twee boeken te schrijven. Het eerste boek schreef hij voor een Amerikaans publiek om te laten zien dat een oud verhaal uit Nederland ook voor Amerikanen van vandaag relevant kan zijn. In dit boek, Conversions. Two Family Stories From the Reformation and Modern America (Yale University Press 2011) vertelt hij niet alleen het verhaal over de Nederlandse Jacob, maar ook dat van hedendaagse Amerikaanse families. Door deze opzet bleven veel interessante details uit het Nederlands-Vlaamse archiefstukken ongebruikt, terwijl deze voor het Nederlandse en Belgische publiek erg interessant kunnen zijn. Deze details, met name over de eerste twee generaties van de familie Rolandus, heeft Harline gebruikt in zijn tweede boek dat hij toespitst op een Nederlandstalig publiek: Jacobs vlucht.
Fictie of non-fictie? Je gaat er als lezer aan twijfelen doordat het boek leest als een roman. Desalniettemin is het zeker geen fictie. Harline heeft zich bij het schrijven vastgehouden aan de bronnen die hij tijdens zijn grondige archiefonderzoek heeft gevonden.
“De beste plekken om de oude Jacob in Amsterdam aan te treffen zijn de archieven, zoals de archieven ook de beste plekken zijn om Timotheus en de jonge Jacob op het spoor te komen. Daar blijven hij en zij leven, als wij dat tenminste willen, door het filter van onze geest.” (p. 329)
In zijn boek neemt Harline de lezer aan de hand van verschillende generaties van de familie Rolandus op een meeslepende wijze mee op de vlucht van één familie vanwege hun geloof. Op deze manier heeft hij van Jacobs vlucht niet alleen een historisch verantwoorde familiegeschiedenis gemaakt, maar ook een zeer aangrijpend boek om te lezen.
Vera Weterings