Recensent: Wouter van Dijk
Gouden Bochten. Amsterdam & de Vechtstreek, Juliette Jonker-Duynstee & Steven de Clercq
Uitgever: Stichting het Vechtsnoer, Maarssen 2015
ISBN: 978 90 6262 3730
Paperback, rijk geïllustreerd
80 pagina’s
€10
Elitaire lusthoven in het groen
In dit bescheiden maar fraai vormgegeven publieksboekje vertellen de auteurs in vogelvlucht het verhaal van het ontstaan van de herenhuizen aan de Amsterdamse grachtengordel en de daarmee samenhangende bouw van buitenplaatsen aan rivieren in de nabijheid van de stad, zoals de Vecht, Amstel, Angstel en het Gein. Het boekje sluit mooi aan op de Gouden Bochten-fietsroutes die stichting het Vechtsnoer, ook uitgever van deze publicatie, heeft ontwikkeld. Deze zijn afgedrukt achterin het boekje maar ook te downloaden als app voor de smartphone.
De ontwikkeling van de buitenplaatsen in de Vechstreek begon eigenlijk met de droogmakerijen en veenwinning in het gebied. Daartoe lieten investeerders boerderijen aanleggen langs de rivieren, die later uitgebouwd werden tot buitenplaatsen. Later werden ook ruïnes en complete kastelen verbouwd of werden buitenplaatsen van de grond af opgebouwd. Naast toevluchtsoord uit de warme en stinkende stad fungeerden de buitenplaatsen ook als statussymbool voor de eigenaar. De bekendste architecten en interieurdecorateurs werden ingehuurd om een ‘buiten’ met de nodige allure te laten verrijzen.
Wat tegenwoordig minder bekend is, is dat er zo’n 6.000 buitenplaatsen zijn gebouwd in de zeventiende en achttiende eeuw, waarvan er maar zo’n 600 de tand des tijds hebben doorstaan. Voornamelijk de meest grote en luxueuze exemplaren. Oorspronkelijk waren er meer buitenplaatsen maar van veel bescheidener omvang. De buitens die we tegenwoordig nog zien zijn dus totaal niet representatief voor het beeld van buitenplaatsen in de vroegmoderne tijd.
Naast de motieven voor de bouw van de buitenplaatsen komt ook het dagelijks leven op de buitenplaats aan bod; het tuinieren, kweken van bijzondere groenten en fruit en de jacht worden beurtelings besproken. De vele prachtige illustraties, de toegankelijke tekst en de mooie vormgeving maken de uitgave tot een schitterend publieksboekje. Ook erg interessant is het hoofdstukje over de functie die de buitenplaatsen hadden in sociale en religieuze netwerken. Zo waren de buitens van geloofsgenoten vaak geclusterd. De buitenplaatsen in en rond Maarssen bijvoorbeeld hadden joodse eigenaars, waar doopsgezinden zich vooral bevonden aan de Vecht tussen Loenen en Breukelen, en aan het Gein.
Na een periode van verwaarlozing na de Tweede Wereldoorlog is er tegenwoordig gelukkig weer meer waardering voor de cultuurhistorische waarde die de nog bestaande buitenplaatsen vertegenwoordigen.
Wouter van Dijk
Lees ook de blog Amsterdams Arcadië over de buitenplaatsen in de Gooi- en Vechtstreek.
Neem ook een kijkje op de website van het Gouden Bochtenproject.
Ook leuk om te bekijken is de webexpositie op de website van het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen waarop dieper wordt ingegaan op de geschiedenis van enkele in het boek voorkomende buitenplaatsen.