Recensent: Vera Weterings
Rodin. Genie aan het werk, onder redactie van Nathalie Bondil
WBOOKS i.s.m. Groninger Museum, Zwolle 2016
ISBN 9789462581579
Gebonden, met illustraties in kleur en zwart-wit, tijdlijn, woordenlijst, notenapparaat, bibliografie en illustratieverantwoording
208 pagina's
€ 29,95
Rodin. Genie aan het werk
De grote overzichtstentoonstelling in het Groninger Museum toont het veelzijdige oeuvre van Rodin. Met ruim 140 beelden en twintig werken op papier is dit tevens de grootste Rodin-tentoonstelling ooit in Nederland. In de tentoonstelling en de bijbehorende publicatie maak je kennis met de vernieuwende wijze waarmee Rodin experimenteerde met zijn materiaal. Zo is onder meer aandacht voor experimenten als vergrotingen, fragmentatie en assemblages. Daarnaast wordt ook in beeld gebracht hoe het in het werk van Rodin niet alleen ging om de geïdealiseerde vormen van het menselijk lichaam, maar ook om het tonen van het maakproces zelf. Naast afbeeldingen van gipsen, bronzen, marmer en keramiek zijn ook vele foto’s in de rijk geïllustreerde publicatie opgenomen. Rodin begon al vroeg in zijn carrière met het gebruik van fotografisch documenteren. Fotografie was voor hem niet alleen een techniek om zijn werk te reproduceren en te verspreiden, maar de kunstenaar gebruikte het ook als hulpmiddel binnen het creatieve proces. Zo tekende hij op zijn foto’s om zijn sculpturale composities aan te passen.
“De tentoonstelling Métamorphoses, in Rodin’s Studio / Métamorphoses. Dans l’atelier de Rodin onthult het werk van de kunstenaar door de materialen die hij gebruikte – klei, potlood, aquarel, gips, marmer, brons… - en door zijn assistenten, modellen, uitvoerders gieters, zoals opgetekend door getuigen, fotografen en schrijvers.” (p. 16)
Het Musée Rodin dat onlangs ingrijpend werd gerenoveerd en druk bezig is met de werkzaamheden voor tentoonstellingen rondom de honderdste sterfdag van de kunstenaar (17 november) verzorgt zo’n negentig procent van de bruiklenen voor de tentoonstelling. Dat is niet zo verwonderlijk als we bedenken wat voor een uitzonderlijke collectie het museum bezit. Zo liet Rodin niet alleen zijn complete werk, waaronder al zijn tekeningen, beelden, afgietsels, matrijzen en persoonlijke spullen maar ook de rechten op het (re)produceren van zijn werk na aan de Franse Staat. Deze schenking maakt het Musée Rodin tot de bewaker van het gedachtegoed en erfgoed van de kunstenaar en het museum bezit dus als enige ook het recht zijn bronzen afgietsels en andere beelden te (re)produceren. Het is dan ook geen wonder dat Musée Rodin meer aandacht wil genereren voor het atelier van de kunstenaar en dat streven staat dan ook aan de oorsprong van de tentoonstelling in het Groninger Museum.
In 2014 toonde het Musée Rodin op een tentoonstelling in het Nationaal Museum voor Schone Kunsten in Sofia voor het eerst een selectie werken van de meester. Hierna werkte men nauw samen met het Musée des Beaux-Arts in Montréal en werd de tentoonstelling Rodin – Genius at work ontwikkeld, waar de focus niet zozeer uitgaat naar een aantal topstukken van Rodin, maar juist naar het artistieke werkproces van de kunstenaar. De tentoonstelling uit Sofia werd zo in Montréal uitgebreid met recente inzichten in materialen, technieken en kennis over ateliermedewerkers. In Groningen is de tentoonstelling uit Montréal grotendeels overgenomen, met een paar toevoegingen. Zo staan in Groningen meerdere afgietsels van het iconische beeld Het Bronzen Tijdperk opgesteld. Dit zijn afgietsels die bij leven van Rodin zijn gemaakt en de bezoeker de unieke kans geven om subtiele en minder subtiele verschillen met elkaar te vergelijken.
In het boek wordt eerst een historisch overzicht van Rodins carrière gegeven voordat in aparte hoofdstukken wordt ingegaan op de verschillende werkwijzen die hij toepaste. Door deze volgorde krijgt de lezer aan de hand van de ontwikkeling van de kunstenaar een duidelijker beeld van de bijzondere manier waarop Rodin een uitzonderlijk repertoire heeft kunnen opbouwen en zijn eigen werkwijze heeft kunnen ontplooien. In de publicatie zijn verschillende essays opgenomen die ingaan op de vernieuwende werkwijze van Rodin en specifieke aspecten van zijn werk. Zo is één essay geheel gewijd aan de opschriften van Rodin. Dit was een van de eigenaardigheden van zijn werk, hij schreef op een uitzonderlijke wijze op zijn tekeningen en beeldhouwwerken. Deze opschriften geven indicaties over de oriëntatie van het werk in de ruimte en poëtische uitingen en woordspelingen.
"De opschriften op de werken getuigen van de dynamiek in het atelier als een ruimte voor creatieve betekenisgeving." (p. 115)
Een ander essay gaat in op de modellen die Rodin voor zijn werken gebruikte. Rodin vroeg zijn modellen vooral om natuurlijk te zijn, te bewegen en hun haren te borstelen. Deze werkwijze was vrij uniek. Kunstenaars, critici en liefhebbers die hem in zijn atelier aan het werk zagen, waren onder de indruk van deze manier van werken. Ze waren onder de indruk van de snelheid én precisie waarmee Rodin zijn schetsen maakte. Klei modelleerde hij met hetzelfde gemak. In zijn notitieboekjes schreef hij over zijn modellen, soms waren het niet meer dan namen en in andere geschriften zijn verzoeken terug te vinden. Zo schreef hij op de achterkant van een brief van medekunstenaar Léon Lhermitt die op zoek was naar 'een oude vrouw, mager en groot' de naam Marie Claira. Ook vroeg hij zelf soms om specifieke modellen:
"Kent u misschien een mannelijk model van ongeveer 15 jaar oud, met mollige armen, die voor me kan poseren als een 'geest'?" (p. 125)
Rodin is een zeer belangrijk figuur in de geschiedenis van de beeldhouwkunst. Dat is hij niet alleen vanwege zijn expertise, maar ook door de verregaande vernieuwing van de vormentaal van de beeldhouwkundige praktijk. Dat wordt in de publicatie maar al te duidelijk. Zo was voor Rodin geen enkel beeldhouwwerk definitief en onveranderlijk. Met de publicatie – én de tentoonstelling in het Groninger Museum – wordt het experimentele werk van Rodin uitgebreid onder de aandacht gebracht en wordt met name ook gefocust op het feit dat Rodin zowel solo als mét ateliermedewerkers werkte. De focus ligt echt op het werkproces van de kunstenaar en niet zozeer op de topstukken an sich.
Vera Weterings
De tentoonstelling Rodin – Genius at work is tot en met 30 april 2017 in het Groninger Museum te bezoeken.