Recensent: Vera Weterings

Watteau, Michiel Plomp en Martin Sonnablend

Uitgeverij THOTH, Bussum 2017
ISBN 978 90 6868 731 6

Paperback met flappen, illustraties in kleur en zwart-wit, biografie, bibliografie en illustratieverantwoording.
264 pagina’s
€ 29,90

Watteau

Het werk van kunstenaar Antoine Watteau (1684-1721) was baanbrekend en als vernieuwer werd hij een van de belangrijkste kunstenaars uit de Franse geschiedenis. Het nalatenschap van Watteau telt ruim duizend bladen, waarvan er nu nog zo’n 670 bekend zijn. De tekeningen van de schilder Watteau vormen de basis van zijn werk. Zelf waardeerde Watteau zijn tekeningen ook meer dan zijn schilderijen. Als geen ander kon hij de gevoelens en het plezier van jonge mensen weergeven. Hij deed dit in tegenstelling tot zijn collega’s in een lichte, luchtige en elegante stijl. Daartegenover hadden zijn collega’s die in opdracht van koning Lodewijk XIV schilderden een plechtige stijl en schilderden zij serieuze onderwerpen, waar Watteau zich juist waagde aan het leven van de Franse happy few in het begin van de achttiende eeuw: jonge vrouwen en mannen in luxueuze jurken en kostuums in weelderige parken.

Afgelopen voorjaar organiseerde het Teylers Museum in Haarlem een grote overzichtstentoonstelling over Watteau, de eerste Nederlandse tentoonstelling over Watteau sinds 1935. Het Teylers Museum organiseerde de tentoonstelling in samenwerking met het Städel Museum in Frankfurt. Beide musea vinden hun oorsprong in het feit dat zij allebei zijn ontstaan op initiatief van een verlicht burger uit de achttiende eeuw. Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) had in zijn testament bepaald dat zijn geld na zijn dood werd ondergebracht in de Teylers Stichting. Dit geld mocht worden uitgegeven door deskundigen, die een museum bouwden en een collectie bijeenbrachten: het Teylersmuseum in Haarlem. Voor het Städel Museum was dat Johann Friedrich Städel (1728-1816). Voor het Städel Museum was de aankoop van Watteaus schilderij De inscheping voor Cythera in 1982 aanleiding voor tal van activiteiten rond de kunstenaar. De tentoonstelling samen met het Teylers Museum is hier ook uit voortgevloeid, net als de bijbehorende publicatie.

De wetenschappelijke basis over de prenten van Watteau werd gelegd in de jaren 1920 door Émile Dacier, Albert Vuaflart en Jacques Hérold. In 1957 verscheen de eerste oeuvrecatalogus van de hand van Karl Parker en Jacques Mathey, maar het Watteau-onderzoek nam pas echt een vlucht na 1984 toen de driehonderdste geboortedag van de kunstenaar gevierd werd met een grote en baanbrekende reizende tentoonstelling met belangwekkende monografieën van onder andere Martin Eidelberg, Margaret Morgan Grasselli, Marianne Roland Michel en Pierre Rosenberg. Pierre Rosenberg kwam in 1996 opnieuw met een belangrijk werk over Watteau samen met Louis-Antoine Prat; een nieuwe, monumentale catalogus van zijn tekenwerk. De laatste jaren hebben het onderzoek van Christian Michel en Christoph Martin Vogtherr de basis gevormd voor de tentoonstelling in het Teylers Museum en de bijbehorende publicatie. De internationaal befaamde Watteauspecialist Vogtherr schreef ook mee aan de publicatie samen met de conservatoren van de twee musea, Michiel Plomp en Martin Sonnabend. Zowel de tentoonstelling als de publicatie presenteren de vele facetten van het fenomeen Watteau de tekenaar aan de hand van een selectie uit zijn tekenwerk, aangevuld met enkele van zijn eigen schilderijen en die van enkele tijdgenoten en navolgers.

Zo wordt er in het boek niet alleen aandacht besteed aan het leven van Watteau, maar ook uitgebreid stilgestaan bij zijn artistieke carrière en zijn relatie tot de oude meesters. Daarna wordt zijn werk in een uitgebreide catalogus uitvoerig besproken in themahoofdstukken. Een apart hoofdstuk focust op het thema soldatenleven en jachtplezier en een ander hoofdstuk neemt de vroege studies rondom het theater onder de loep. Al met al gaat Watteau bijzonder uitvoerig in op de verschillende werken die op de tentoonstelling in het Teylers Museum te zien zijn terwijl het boek toch meer is dan een tentoonstellingscatalogus. De publicatie biedt zowel achtergronden voor de historicus als kunsthistoricus met betrekking tot Watteau en is prima te lezen zonder een bezoek aan de tentoonstelling. Het is een uitgebreide kennismaking met de kunstenaar, prachtig geïllustreerd met vele paginagrote afbeeldingen van zijn werk. Kortom, Watteau is een schitterend boek dat de lezer aan de hand van een rijkelijk geïllustreerd verhaal zal laten kennismaken met deze belangrijke kunstenaar uit de Franse geschiedenis.

Vera Weterings

De tentoonstelling Watteau was van 1 februari tot en met 14 mei 2017 in het Teylers Museum in Haarlem te bezoeken.