Recensent: Wouter van Dijk

Wendingen. Kunst, bouwkunst en vormgeving, 1918-1932, Cees de Jong, Martijn Le Coultre, Alston Purvis

Amsterdam University Press, Amsterdam 2018
ISBN: 9789462985445

Hardback, rijk geïllustreerd in kleur, met noten
176 pagina’s
€ 24,99

De Kunst van Wendingen

Het tijdschrift Wendingen dat bestond van 1918 tot 1932 vormde in die jaren hét epicentrum van ideeën en inspiratie van avant-gardistisch Nederland. Architecten, beeldhouwers, vormgevers, ontwerpers en schilders deelden via het blad hun vernieuwende kijk op tal van kunstdisciplines. Wendingen werd in 1918 voor het eerst gepubliceerd door het Amsterdamse kunstgenootschap Architectura et Amicitia. Drijvende kracht achter het nieuwe orgaan was architect en grafische ontwerper Hendrik Wijdeveld (1885-1987).

Doordat het tijdschrift ten doel had veel kunstdisciplines bij elkaar te brengen, vormt de reeks die in totaal 116 uitgaven telt een prachtig beeld van het Nederlandse kunst- en architectuurlandschap in de jaren van het Interbellum. De cover van elk nummer werd door een andere kunstenaar ontworpen, en hoewel er niet zozeer een ontwikkeling is te zien in de thematiek of kunstopvatting in de nummers over de jaren heen, geeft het blad juist door de diverse meewerkenden aan het blad een dwarsdoorsnede van het Nederlandse kunstlandschap uit die jaren.

Het boek is gepubliceerd als pendant van de gelijknamige tentoonstelling in Museum Flehite, waar voor het eerst alle 116 uitgaven van Wendingen in een museale omgeving te zien zijn. De nummers zijn daarin thematisch gerangschikt en worden met behulp van tal van objecten in de context van hun ontstaan getoond. In de publicatie zijn alle nummers van het blad terug te vinden, tezamen met een drietal essays waarin de auteurs het ontstaan van het blad en het avant-gardistische kunstenaarsmilieu waarin het blad opgang maakte, nader onder de loep nemen. Tevens worden veel objecten die in de tentoonstelling te zien zijn, zoals interieurstukken, ontwerpen, schetsen en sculpturen, ook in het boek onder de aandacht gebracht.

In het tijdschrift Wendingen was veel aandacht voor de Amsterdamse School, deze expressionistische stroming is vooral bekend vanwege de prachtige architectuuruitingen, die overigens lang niet alleen in de hoofdstad te vinden zijn al doet de naam dat vermoeden. De Amsterdamse School maakte naam vanwege de veelal jonge architecten die in Amsterdam werkten op het bureau van Eduard Cuypers. Bekende namen zijn Joan Melchior van der Meij, Piet Kramer en Michel de Klerk. Aan het werk van De Klerk werd meermalen in Wendingen aandacht besteed. Men zag hem vanwege zijn gedurfde en fantasievolle ontwerpen als groot genie. Andere kunstenaars die gelieerd kunnen worden aan de Amsterdamse School wier werk in Wendingen aan bod kwam en die tevens zelf meewerkten aan het tijdschrift zijn bijvoorbeeld Hildo Krop, Joseph Mendes Da Costa, Margaret Kropholler en Tine Baanders.

Naast de aandacht voor kunstvernieuwers in Nederland werd er ook veelvuldig over de grenzen gekeken, zoals bijvoorbeeld uit de bijdragen van en over El Lissitzky en Erich Mendelsohn blijkt. Een belangrijke buitenlandse architect waar in het blad veel aandacht voor was was Frank Lloyd Wright. De strakke vernieuwende ontwerpen van de Amerikaan werden vol lof in Wendingen besproken door Hendrik Berlage, zelf toch ook niet de minste. De redactie was dermate vol van deze vernieuwer, dat meerdere nummers enkel aan zijn werk gewijd werden.

Zo vormt de publicatie zoals hierboven uit de doeken gedaan een mooie dwarsdoorsnede van de avant-gardistische kunst in de jaren tussen de wereldoorlogen. Een belangrijke inspirator was daarbij het expressionisme, zowel in de architectuur als in de vormgeving en beeldende kunst. Aan de latere nummers van het blad kun je de groeiende aandacht voor strakkere vormgeving aflezen, dit uit zich het meest prominent in de vele themanummers die aan Frank Lloyd Wright gewijd werden. Het Nieuwe Bouwen, de Nieuwe Zakelijkheid, nam onder invloed van de vernieuwers van het Bauhaus uit de Weimar-republiek, het avant-gardistische stokje over van expressionistisch georiënteerde kunstenaars die zich vooral in Wendingen manifesteerden. Wendingen. Kunst, bouwkunst en vormgeving laat de bijzondere rol die dit blad speelde in de periode 1918-1932 op een mooie manier zien.

Wouter van Dijk

De tentoonstelling De kunst van Wendingen (1918-1932) is nog tot en met 21 mei 2018 te zien in Museum Flehite in Amersfoort.

In het kader van de Natinoale Museumweek zal Hereditas Nexus extra recensies van tentoonstellingspublicaties en blogs over musea en tentoonstellingen publiceren. Houd de website in de gaten!