De grote ontdekkingsreizigers, Robin Hanbury-Tenison (red.)
(vertaald door Aad van der Kooij, oorspronkelijke titel The great explorers)

Fontaine Uitgevers, Hilversum 2011
ISBN: 9789059564015

Gebonden, geïllustreerd in zwart-wit en kleur, met bibliografie, register, kaarten, en korte biografieën van de auteurs
304 pagina’s
€ 24,95

De grote ontdekkingsreizigers

De grote ontdekkingsreizigers is een zeer aangenaam leesbaar en informatief boek. Aan de hand van veertig diepgaande biografieën worden de grootste ontdekkingsreizigers uit de afgelopen eeuwen over de hele wereld behandeld. Deze verhalen gaan in op de beweegredenen achter de tochten. Dit alles wordt rijkelijk geïllustreerd aan de hand van prenten, kaarten, citaten en foto’s van de ontdekkingsreizigers.

Het boek is geschreven door een scala aan reisauteurs, presentatoren en historici. De redacteur zelf, Robin Hanbury-Tenison, is een hedendaagse ontdekkingsreiziger, filmmaker, natuurbeschermer en activist. In één van de laatste hoofdstukken van het boek wordt ingegaan op één van zijn meer dan dertig exposities. In dit hoofdstuk wordt vertelt over ontdekkingsreizen onder de grond, een relatief onbeperkt terrein.

Zoals gezegd is het boek opgedeeld in veertig biografieën van  bekende ontdekkingsreizigers. Dit zijn biografieën van onder andere Christoffel Columbus, Vasco da Gama, James Cook, David Livingstone en Lewis en Clark. De korte passages over elke ontdekkingsreiziger zijn niet lukraak in het boek achter elkaar geplaatst, maar volgens een goed doordacht systeem. Zo heeft redacteur Hanbury-Tenison ervoor gekozen de levensschetsen per thema onder te verdelen en deze thema’s chronologisch te behandelen. Denk hierbij aan thema’s als de oceanen, de rivieren, etc. Deze keuze zorgt ervoor dat het boek prettig leesbaar is en ook de vooruitgang per land of werelddeel het beste uit de verf komt.

Zo wordt bijvoorbeeld in het hoofdstuk over rivieren eerst ingegaan op de tocht van David Livingstone die onder andere mee ging op de Zambezi-expeditie, deze expeditie wordt ook aangehaald in een hoofdstuk over Thomas Baine. In het hoofdstuk van Baine wordt het verhaal vertelt van de expedities waarvan Baine illustraties maakte. Om terug te komen op Livingstone, hij maakte niet alleen deel uit van aan de Zambezi-expeditie, maar was ook in de ban van de bron van de Nijl. De expeditie hier naartoe werd hem bijna fataal, ware het niet dat Henry Morton Stanley de opdracht kreeg Livingstone te zoeken. Deze zoektocht wordt in een daaropvolgend hoofdstuk beschreven. Ook wordt in dit hoofdstuk het geheim van de locatie van de Mekong steeds verder ontrafeld in de passage over Francis Garnier.

In een ander hoofdstuk, over de oceanen, wordt onder andere ingegaan op de reizen van James Cook. Zijn eerste reis was een wetenschappelijke expeditie naar het Zuidzeegebied waarvan het doel tweeledig was: de Venusovergang observeren; en het zoeken naar het Grote Zuidelijke Continent¹ Een andere expeditie die in het hoofdstuk over Cook aan bod komt is de expeditie naar het diepe zuiden. Tijdens deze reis streefde hij ernaar om zoveel mogelijk van de ijszeeën in kaart te brengen. Dit gebeurde met succes, maar wel ten koste van de gezondheid van zijn bemanningsleden en die van hemzelf door de barre weersomstandigheden.

De korte biografieën zorgen ervoor dat het boek gemakkelijk leest, maar wat tegelijkertijd niet betekend dat het boek geen diepgang heeft. De verhalen worden verlevendigd met behulp van pakkende en inspirerende citaten, zoals:

Ik ben gewoon een kunstenaar die zo waarheidsgetrouw als hij kan (…) vertelt wat hij gezien heeft – Thomas Baine, Journal of Residence in Afica, 1842-1852 (p. 72)

Maar geografie is een wetenschap van feiten: je kunt niet speculeren vanuit een leunstoel zonder te riskeren dat je fouten maakt die vaak enkel ten koste van de zeevaarders worden gecorrigeerd – Louis-Antoine de Bougainville, Voyage autour du monde, 1771 (p. 40)

Al met al is De grote ontdekkingsreizigers een boek dat hoewel het slechts een selectie uit een groot scala van expedities en reizen biedt, een zeer gedetailleerd beeld van de beschreven tochten geeft. Niet alleen van vroegere tijden, maar ook van hedendaagse ontdekkingstochten. Voorbeelden hiervan zijn de reizen in de ruimte en de expedities onder water. De opzet van het boek maakt het boek overzichtelijk en zorgt er ook voor dat het boek een geheel vormt. Hoewel het boek losse biografieën bij elkaar brengt zorgt de onderverdeling in thema’s en daarbinnen in chronologie ervoor dat de verhalen een soort vervolg op elkaar vormen. De lezer die het gehele boek van voor tot achter leest, zal dan ook meer informatie verkrijgen dan de lezer die de losse biografieën afzonderlijk van elkaar tot zich neemt.

Vera Weterings